Covid-19 günlerinde geçici vergi

Abdulkadir Kahraman | 11/05/2020 | (Tüm Yazılar)

Dünya Sağlık Örgütü’nün 11 Mart 2020’da COVİD-19’u “pandemi” ilanı sonrasında salgın her yerde görülmeye başlandı. Salgın Avrupa Birliği Salgın Önleme ve Kontrol Merkezi’nin 8 Mayıs 2020 tarihli verilerine göre, 209 coğrafi bölgede (tanınmayan ülkeler dahil) 3,8 milyon vaka, 269,06 bin ölüm ve son 14 günde 1,15 milyon vaka olarak seyrediyor. (https://www.ecdc.europa.eu/en/geographical-distribution-2019-ncov-cases)

Salgınla mücadele amacıyla hükümetler mali ve parasal teşvik paketleri açıkladı. Bu paketler vergi indirimleri, yatırım ve istihdam teşvikleri, mali yükümlüklerin bildirim ve ödeme sürelerinin ertelenmesi, kredi ve teminat imkanlarının artırılması konularını içeriyor.

Ülkemizde de Covid-19 salgını ile mücadele kapsamında istihdamın desteklenmesi, kredi kaynaklarına erişimin kolaylaştırılması suretiyle işletmelere destek sağlanmasına odaklanıldı ve salgının etkilerini hafifletmek için “vergi, SGK, Ar-Ge, hukuk ve gümrük” alanlarında düzenlemeler yapıldı, yapılmaya devam ediliyor.

Dava açma askıda

Salgın ile mücadele için 7226 sayılı Kanunla çeşitli kanunlarda değişiklikler yapıldı. Kanunun geçici 1’inci madde düzenlemesiyle yargıdaki tüm dava açma sürelerinin 30.4.2020’e kadar durması sağlandı. Böylece 13.3.2020 ve sonrasında yargıdaki tüm dava açma ve benzer süreler ile 22.3.2020 ve sonrasında icra ve iflas ile takip hukukuna dair belirlenen süreler durduruldu.

Aynı düzenleme ile Cumhurbaşkanına bu süreyi altı ay uzatma yetkisi verildi. 30.4.2020 tarihinde yayımlanan 2480 sayılı karar ile Cumhurbaşkanı bu yetkisini kullanarak, yargı alanındaki hak kayıplarının önlenmesi amacıyla getirilen durma süresini (4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda öngörülen zorunlu idari başvuru yoluna ilişkin süreler hariç), 1.5.2020 (bu tarih dahil) tarihinden 15.6.2020 (bu tarih dahil) tarihine kadar uzattı.

Bu kapsamda, vergi ve ceza ihbarnameleri, ihtirazi kayıtla beyana dayalı tahakkuka işlemleri, ödeme emirleri, düzeltme-şikayet başvurusunun reddi üzerine başvurulacak davalara ilişkin dava yoluna başvuru süreleri de 15.6.2020 tarihine kadar uzadı. Sonuç olarak bu süre zarfında yargıda dava açılması mümkün değil. Örneğin bir alacaklı alacağı nedeniyle borçlu nezdinde 15.6.2020 (bu tarih dahil) tarihine kadar dava ve icra takibi yapamayacak.

2019 Kurumlar vergisi ertelendi

Vergi ile ilgili düzenlemeler arasında “salgın sebebiyle mücbir sebep hali” ilanı ile beyan ve ödeme sürelerindeki ertelemeler yer aldı. Bu kapsamda Gelir İdaresi Başkanlığı 17.4.2020 tarihli ve 127 numaralı Vergi Usul Kanunu Sirküleri ile kurumlar vergisi mükelleflerinin 30.4.2020 gün sonuna kadar verilmesi ve ödenmesi gereken 2019 yılına ait “kurumlar vergisi beyannamesinin bildirim süresi ve verilen beyanname ile tahakkuk eden verginin ödeme süreleri” 1.6.2020 gün sonuna ertelendi.

Söz konusu erteleme mükellefler açısından olumlu olmakla birlikte başka belirsizlik ve sorunlara neden oldu. Bunların başında 2020 yılı I. Geçici Vergi beyanının verilmesinde yaşanan sorunlar geliyor.

2020 I. Geçici vergi ertelenmeli mi?

Bu soruya cevap evet. 2020 yılı I. Geçici Vergi Beyan ve ödeme sürelerinin uzatılması vergi tekniği ve vergi yasalarının uygulaması açısından bir gereklilik olarak karşımıza çıkıyor. Neden? En önemli nedeni 2020 yılı I. Geçici Vergi Beyan ve ödeme süresi olan 18.5.2020’nin, 2019 yılı kurumlar vergisi beyanı 1.6.2020’den önce olmasıdır. Şimdi bu durumun yarattığı sorunlara bakalım:

a. 2019 Kurumlar Vergisi beyannamesinin süresinin 1.6.2020’ye ertelenmesinden kaynaklanan sorunlar:

  • Zarar mahsubu: Kurumlar vergisi mükelleflerinin faaliyetlerden doğan zararların indiriminin yapılabilmesi; “kurumlar vergisi beyannamesinin verilmiş ve her yıla ilişkin zarar tutarları ayrı gösterilmek ve 5 yıldan fazla gelecek yıllara taşınmamak koşuluna” bağlıdır. Durum böyle olunca 2019 yılı kurumlar vergisi beyannamesi verilmediği sürece 2019 yılı zararı 2020 I. Geçici vergi beyanındaki kurum kazancından nasıl indirilebilecek?
  • Ar – Ge ve nakdi sermaye artırım indirimleri: Kurumlar vergisi mükelleflerinin kurum kazancı (matrah) oluşmaması nedeniyle kurum kazancından indiremediği nakdi sermaye artışında bağlı indirim ile Ar-Ge indirim tutarları sonraki dönemlere devredecek ve izleyen dönemlerde kazancın bulunması halinde önceki dönemde indirilemeyen tutarlar cari dönem matrahından indirilebilecektir. 2019 yılı kurumlar vergisi beyannamesi verilmezse 2019 yılından devreden tutarlar 2020 I. Geçici vergi beyanı sırasında kurum kazancından nasıl indirilebilecek?
  • Ticari bilançoda kaynaklı indirim ve ilaveler: Kurumlar vergisi mükellefleri ticari bilanço kaynaklı ayırdıkları bazı gelir ve gider kalemlerini kurum kazancının tespiti sırasında indirim veya ilave yapmak suretiyle gidermektedir. 2019 yılı kurumlar vergisi beyannamesi verilmediği sürece veya 2019 yılı beyannamesinin verilmemiş olması nedeniyle dikkate alınmayan söz konusu ilave ve indirimler 2020 I. Geçici vergi beyanı sırasında kurum kazancından nasıl ilave ve/veya indirim yapılabilecek?

b. Yargıdaki dava açma sürelerinin 15.6.2020’ye uzamasından kaynaklanan sorunlar:

  • Şüpheli alacak karşılığı uygulaması: 7226 Sayılı Kanun Geçici 1’inci maddesi gereği yargıdaki tüm dava açma sürelerinin 15.6.2020 tarihine kadar askıda olduğu için, kurumlar vergisi mükelleflerinin alacaklarını tahsil amacıyla dava ve icra safhasına başvuramayacaklarından dolayı bu alacaklar üzerinden karşılık ayrılması mümkün olamayacak. Bu nedenle, mükellefler daha fazla geçici vergi ödemek durumunda kalacak.
  • Değersiz alacak uygulaması: 7226 Sayılı Kanun Geçici 1’inci maddesi gereği yargıdaki tüm dava açma süreleri askıda olduğunda herhangi bir şekilde alacağın tahsiline imkân kalmadığını gösteren kanaat verici bir belgenin (mahkemelerce borçlu hakkında verilen gaiplik kararı ve mirasçıların da mirası reddettiklerine dair sulh hukuk mahkemelerince verilmiş bulunan mirası red kararı, Alacaktan vazgeçildiğine dair konkordato anlaşması gibi)  mahkemelerden edinilmesi mümkün olmayacağından, mükellefler daha fazla geçici vergi ödemek durumunda kalacak.

Yukarıda açıklanan nedenler ve içinde bulunduğumuz Covid-19 salgın döneminde mükelleflerin 2020 takvim yılı I. Geçici Vergi dönemi beyan ve ödeme süresinin uzatılması gerektiği kanaatindeyiz.

Bu ertelemenin yapılmaması mükellef hakları açısından adil olmayan bir durum yaratacaktır. Adil olmayan durumu açıklayalım: Türkiye’de Covid-19 salgınının Mart ayı ortalarında ekonomik işleyişi durdurması nedeniyle 2020 I. çeyrek finansal sonuçlarının salgının olumsuz etkilerini yansıtmaması nedeniyle, mükelleflerin bu dönem için matrah beyan ederek ödedikleri vergileri ancak bir sonraki yıl beyannamesini vermeleri üzerine nakden iade veya mahsup edebilmedir. Diğer bir deyişle, mükellefler 2020 I. Geçici vergi dönemi sonuçlarına göre ödedikleri “geçici vergiyi”, ekonomide “V” şeklinde bir toparlanma yaşanmadığı sürece ancak 2020 takvim yılı beyannamesinin bildirim tarihinde geri alabileceklerdir.

Bu nedenle, Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 120’nci maddesi hükmü gereği 2020 takvim yılı I. Geçici vergi dönemi altışar aylık kazançlar üzerinden alınmalıdır. Üç aylık kazançlara göre beyan edilip ödenen geçici vergi Cumhurbaşkanı tarafından yetki kullanımı ile altı aylık kazançlar üzerinden alınmalıdır. Aksi takdirde, mükelleflerin içinde bulunduğu zor durum daha da zorlaşacaktır.

Geçici vergi, hazinenin borcudur.

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.