 | M. Fatih Köprü | 30/10/2024 |
 | Sercan Bahadır | 23/10/2024 |
 | Abdulkadir Kahraman | 16/10/2024 |
 | Hakkı Demirci | 18/07/2024 |
 | Av. Jülide Cevher | 30/10/2023 |
 | Cihan Bilaçlı | 05/05/2023 |
 | A. Feridun Güngör | 22/04/2021 |
 | Carmine Di Sibio: Biden’ın kurumlar vergisi oranını artırmak konusunda dikkatli davranması gerekiyor Elif Karaca | 28/01/2021 |
Menkul kıymet gelirlerinin birçoğu, yaklaşık 10 yıldır kaynakta kesinti (stopaj) yoluyla vergilendiriliyor. Bu vergi kesintisinin, işlemlere aracılık eden banka veya aracı kurumlar tarafından yapılması nedeniyle beyanname verilmemesi, yatırımcılar açısından büyük kolaylık.
Ama yine de beyan uygulamasının, başta eurobond ve temettü gelirleri olmak üzere bazı menkul kıymet gelirlerinde hâlâ devam ettiğini hatırlatmakta fayda var. Bu tür işlemlerde vergiye tabi kazancın hesaplanması (ki en zor kısmı budur) başta olmak üzere, beyanname verilmesinden, verginin ödenmesine kadar tüm işlemlerin, geliri elde eden yatırımcılar tarafından yapılması gerekiyor.
Bu yazımızda, bireysel yatırımcıların 2015 yılında bazı menkul kıymetlerden elde ettikleri gelirlerinin vergilendirilmesi konusuna değindikten sonra, kısaca, bu gelirler için ilk kez uygulanacak olan elektronik beyan usulü (Hazır Beyan Sistemi) üzerinde duracağız.
Borsa kazançları
Yatırımcıların, Borsa İstanbul’da (BİST) yaptıkları hisse senedi işlemlerinden oluşan kâr veya zarar, işleme aracılık eden banka veya aracı kurum tarafından hesaplanıyor. Üçer aylık olarak belirlenen kazançlar üzerinden stopaj (vergi kesintisi) yapma yükümlülüğü de bu kurumlara ait.
Stopajın oranı menkul kıymet yatırım ortaklığı (MKYO) hisse senedi kazançlarında yüzde 10, diğer hisse senetlerinde ise yüzde 0 olarak uygulanıyor.
Stopaj oranı ister yüzde 10, isterse de yüzde 0 olsun, BİST’te gerçekleştirilen hisse senedi işlemlerinden sağlanan kazançlar, tutarı ne olursa olsun ayrıca beyan edilmiyor.
Hisse senedi kâr payı
Borsada veya borsa dışındaki şirketler tarafından gerçek kişi ortaklara dağıtılan kâr payları (temettü) üzerinden yüzde 15 oranında vergi kesintisi yapılması gerekiyor. Kaynakta kesilen bu vergi ile iş bitmiyor. Bazı hallerde bu gelirlerin gelir vergisi beyannamesi ile beyanı da söz konusu olabiliyor.
Hisse senedi kâr paylarının brüt tutarının yarısı gelir vergisinden istisna. Kalan yarısının 29 bin liradan fazla olması durumunda, istisna sonrası kalan tutarın “Menkul sermaye iradı” olarak beyan edilmesi zorunlu. Yani 2015 yılında brüt 58 bin liradan (net 49 bin 300 lira) fazla temettü geliri elde eden bir yatırımcının bu gelirini beyan etmesi gerekiyor.
Temettü gelirinin beyan edilmesi durumunda hesaplanan vergiden, kâr payını ödeyen kurum tarafından yapılan vergi kesintisinin (yüzde 15) tamamı düşülebiliyor.
Tahvil ve bono
Bireysel yatırımcılar, uzun vadeli ve kuponlu Devlet tahvillerinden dönemsel olarak kupon faizi alıyorlar. Ya da kuponlu veya kuponsuz Devlet tahvilleri ile Hazine bonolarını vadesinden önce satarak alım satım kazancı da elde edilebiliyor.
2006 ve sonrasında ihraç edilen bu tür kıymetlerden elde edilen faiz ve alım satım kazançları üzerinden, banka veya aracı kurum tarafından yüzde 10 oranında vergi kesintisi yapılıyor. Bu gelirlerin tutarı ne olursa olsun, gelir vergisi beyannamesi verilmesi zorunluluğu bulunmuyor.
Eurobond faizi
Eurobondlar Türk Hazinesi tarafından, döviz cinsinden, yurt dışı piyasalarda ihraç edilen tahviller. Bu menkul kıymetlerden elde edilen gelirler üzerinden vergi kesintisi yapılmıyor. Bu nedenle bazı durumlarda gelirin beyan edilmesi gerekiyor.
Döviz cinsinden kupon faizinin TL karşılığı, kupon tarihindeki Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılarak hesaplanıyor. Bu tutar, 2015 yılı için geçerli olan 29 bin liralık beyan sınırının altında ise beyanname vermeye gerek yok. Sınırı aşması durumunda ise tamamının gelir vergisi beyannamesinin “menkul sermaye iradı” satırına yazılmak suretiyle beyan edilmesi ve hesaplanan verginin ödenmesi gerekiyor.
Alım satım kazancı
Eurobondların 2015 yılında satılması durumunda ise kazanç; tahvilin satış tarihindeki TL karşılığından, alış tarihindeki TL karşılığının çıkarılması şeklinde hesaplanıyor. Bu hesaplama yapılırken maliyet bedelinin endekslenmesi de mümkün. Ancak 2006 ve sonrasında ihraç edilen eurobondların endekslemeye tabi tutulabilmesi için Yİ-ÜFE (Yurt içi üretici fiyat endeksi) farkının yüzde 10’dan fazla olması gerektiği unutulmamalı. 2006 öncesinde ihraçlar için böyle bir sınırlama yok.
2006 öncesinde ihraç edilen eurobondların 2015 yılında satılmasından sağlanan kazancın ayrıca 23 bin lirası gelir vergisinden istisnadır. Yani kazanç 23 bin liradan az ise beyan edilmiyor, aşması durumunda ise aşan kısmın beyan edilmesi gerekiyor. 2006 ve sonrasında ihraç edilen eurobondlar için böyle bir istisna söz konusu değil. Hesaplanan kazancın tutarı ne olursa olsun gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekiyor.
Kazanç beyannamenin “diğer kazanç ve irat” satırında gösteriliyor.
Faiz ve repo
Repo gelirleri üzerinden yüzde 15, mevduat faizleri ile katılım bankalarınca katılma hesaplarına ödenen kâr payları üzerinden ise vadeye ve döviz cinsine göre yüzde 10 ile yüzde 18 arasında stopaj yapılıyor. Stopaj yoluyla vergilendirilmiş olan bu gelirler tutarı ne olursa olsun beyan edilmiyor.
Yurt dışı faiz
Yurt dışı bankalardan veya Türkiye’deki bankaların yurt dışındaki şubelerinden elde edilen faiz gelirleri için ise aynı şeyi söylemek mümkün değil. Bu gelirler üzerinden vergi kesintisi yapılmadığından, 2015 yılında elde edilen faizin bin 500 lirayı aşması durumunda, tamamının gelir vergisi beyannamesinin “menkul sermaye iradı” satırına yazılmak suretiyle beyan edilmesi ve hesaplanan verginin ödenmesi gerekiyor.
Yatırım fonları
Farklı fonlar için farklı stopaj oranları söz konusu. Portföyünün en az yüzde 75’i hisse senedinden oluşan fonlarda (hisse senedi yoğun fon) yüzde 0 oranında stopaj yapılıyor. 1 yıldan daha fazla süreyle elde tutulan ve hisse oranı 51’den fazla olan fon gelirlerinden de stopaj yapılmıyor.
Bunlar dışındaki menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilen gelirler üzerinden yüzde 10 oranında vergi kesiliyor. İster stopaj yapılsın isterse yapılmasın, yerli yatırım fonu gelirleri ayrıca beyan edilmiyor.
Beyan ve ödeme
2015 yılı menkul kıymet gelirlerine ilişkin beyannamenin 25 Mart 2016 Cuma gününe kadar verilmesi gerekiyor.
Bu yıldan itibaren menkul kıymet gelirleri de elektronik olarak beyan edilebiliyor. Gelir İdaresi Başkanlığının internet sitesinde (www.gib.gov.tr) yer alan “Hazır Beyan Sistemi”ni kullanarak, ilk defa menkul kıymet gelirlerini beyan edecek olanlar dahi, hiç vergi dairesine gitmeden beyanname verebiliyorlar.
Beyannamede gösterilen vergilerin ise yarısının 31 Mart’a, diğer yarısının da 1 Ağustos’a kadar ödenmesi gerekiyor.
Menkul kıymet gelirlerinin vergilendirme esasları aşağıdaki tabloda özet olarak yer alıyor:
| Gelirin türü | Stopaj oranı | Beyan durumu |
| Hisse senedi satış kazancı (BİST’te) | % 0 | Beyan edilmez. |
| MKYO hisse senedi satış kazancı (BİST’te) | % 10 | Beyan edilmez. |
| Hisse senedi kâr payı (temettü) | % 15 | Brüt tutarın yarısı istisna. Kalan tutar, 29 bin liradan fazla ise beyan edilir. Beyannamede hesaplanan vergiden stopajın tamamı düşülür. |
| Devlet tahvili ve Hazine bonosu gelirleri (faiz-alım satım) | % 10 | Beyan edilmez. |
| Eurobond kupon faizi | % 0 | 29 bin lirayı aşarsa tamamı beyan edilir. |
| Eurobond satış kazancı (2006 öncesinde ihraç) | --- | Endeksleme yapılabilir. Kazanç 23 bin lirayı aşarsa, aşan tutar beyan edilir. |
| Eurobond satış kazancı (2006 ve sonrasında ihraç) | --- | Endeks farkı % 10’dan fazlaysa endeksleme yapılabilir. Kazancın tamamı beyan edilir. |
| Repo geliri | % 15 | Beyan edilmez. |
| Mevduat faizi ve katılım bankası kâr payı | % 10-18 | Beyan edilmez |
| Yurt dışı banka mevduat faizi | --- | Bin 500 lirayı aşarsa tamamı beyan edilir. |
| Kira sertifikası kâr payı gelirleri ve alım satım kazançları (Türkiye’de ihraç) | % 10 | Beyan edilmez. |
| Yatırım fonu gelirleri | % 10, % 0 | Beyan edilmez. |
| Varant (Dayanak varlığı hisse senedi) | % 0 | Beyan edilmez. |
| Vadeli işlem ve opsiyon kazancı (Hisse senedi veya hisse senedi endeksine dayalı kontratlardan) | % 0 | Beyan edilmez. |
| Vadeli işlem ve opsiyon kazancı (Diğer kontratlardan) | % 10 | Beyan edilmez. |
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.
Başa Dön