6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun teklifi

16.05.2024 tarihli ve 36 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (“Teklif”) Türkiye Büyük Millet Meclisi (“TBMM”) Plan ve Bütçe Komisyonu’na sunulmuş olup ilgili değerlendirmelerimiz aşağıda bilgilerinize sunulmaktadır.

I. Tanımlar

Teklifte 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SPK’’)’nda yer almayan cüzdan, kripto varlık, kripto varlık hizmet sağlayıcı, kripto varlık sağlama hizmeti, platform ve TÜBİTAK tanımlarına yer verilmektedir.

Bu tanımlar arasında yer alan kripto varlık ise, “Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıkları’’ şeklinde tanımlanmıştır. İlgili tanım dikkate alındığında kanun koyucu tarafından kripto varlık için uluslararası düzenlemelerde yer alan tanımlara eş doğrultuda bir tanım yaptığı görülmektedir.

II. Kripto varlık olarak sermaye piyasası araçları

• Sermaye piyasası araçlarının Merkezi Kayıt Kuruluşu sistemine dahil olmadan kripto varlık olarak ihraç edilebilmesi için esaslar belirlenmesine yönelik Sermaye Piyasası Kurulu (“Kurul”)’na yetki verilmesi amaçlanmaktadır.
• Kurul’un sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracına izin verebileceği düzenlenmektedir.
• Platformlar üzerinden kripto varlıkların alınıp satılmasına; kripto varlıkların takasına, transferine ve saklanmasına ilişkin usul ve esasların Kurul tarafından düzenleneceği belirtilmektedir.
• Sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesini düzenleyen SPK’nın 13. maddesi kapsamının dışında da Kurul’un ikincil düzenlemeler vasıtasıyla kripto varlık ihracına ilişkin düzenlemeler konusunda belirleme yetkisine sahip olduğu ifade edilmektedir.

III. Hizmet sağlayıcıların, platformların ve saklama hizmetlerinin tabi olduğu esaslar

• Kurul'a, belirli şartları sağlayan kripto varlıkların kitle fonlaması yöntemiyle satış ve dağıtımının gerçekleştirilmesi için yetki verilmesi talebiyle ilgili olarak, aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir:
  1. Satış ve dağıtımı yapılacak olan kripto varlığın dağıtık defter teknolojisini veya dağıtık defter teknolojisi benzeri bir teknolojik altyapıyı geliştirmiş olması
  2. Söz konusu kripto varlığın değerinin, geliştirdiği teknolojiden ayrıştırılamayacak nitelikte olması
  3. Kripto varlık hizmet sağlayıcıların kuruluşlarına ve/veya faaliyete başlamalarına Kurul tarafından izin verilebilmesi için bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları konularında Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunun (“TÜBİTAK’’) belirleyeceği kriterlere uygun olması
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için Kurul’dan izin alınması zorunludur. Ayrıca Platformlar’ın kuruluşlarına, faaliyetlerine, ortaklarına, sermaye yükümlülüklerine, bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarına, pay devirlerine, yapabilecekleri diğer faaliyetlere, faaliyetlerinin geçici veya sürekli olarak durdurulmasın ve benzeri diğer hususlara ilişkin belirlemeleri yapmaya da Kurul yetkili olacaktır.
• Platformlar üzerinden kripto varlıkların alışverişinin, dağıtımının yapılmasına, saklanmasına ve bunun gibi diğer konulara ilişkin esaslar Kurul tarafından düzenlenecektir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve müşteriler arasında sözleşme imzalanması zorunlu olup sözleşme unsurlarına ilişkin belirleme yapma yetkisi Kurul’a aittir.
• Sistem içerisinde bir dengenin söz konusu olabilmesi için platformlar nezdinde işlem görecek kripto varlıkların belirlenmesine ve bunları işlem görmesinin sonlandırılmasına ilişkin yazılı prosedür oluşturma zorunluluğu bulunmakta ve bu konuda ilave ilke ve esasları düzenleme yetkisi Kurul’a verilmektedir.
• Platformlar bünyelerinde gerçekleşen işlemlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması yükümlülüğüne sahiptirler. Ayrıca, platformlar piyasa bozucu nitelikte eylem ve işlemlerin tespit edilmesi ve önlenmesi amacıyla gözetim sistemi kurmakla yükümlü kılınmaktadırlar.
• Uluslararası kuruluşlar tarafından belirlenen kurallara uygun olarak kripto varlık transfer işlemlerinde Kurul ve Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı (‘’MASAK’’) tarafından yapılan düzenlemelere uyulması öngörülmektedir.
• Varlıkların müşterilerin kendi cüzdanlarında ya da güvenli üçüncü bir tarafta tutulması durumunda suistimal risklerinin azalacağı belirtilmiş bu çerçevede, fıkrada müşterilerin varlıklarının kendi cüzdanlarında bulundurmalarının esas olduğu belirtilmektedir. Müşterilerin kendi cüzdanlarında bulunmayı tercih etmedikleri varlıkların ve nakitlerin Kurul tarafından yapılacak düzenleme uyarınca yetkilendirilmiş ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (‘’BDDK’’) tarafından uygun görülen bankalarca veya Kurulca belirlenen diğer kuruluşlarca sunulmasına yönelik düzenleme yer almaktadır.
• Kurul’a kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği konusunda ilke ve esas belirleme yetkisi verilmektedir.
• Kripto varlık alım satım platformlarının yayın, ilan, reklam ve duyuruları ile her türlü ticari işlemleriyle ilgili esasları belirleme yetkisi Kurul’a tanınmaktadır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının bankalar nezdinde tutulmakta olan müşteri nakitlerinin, hizmet sağlayıcıların malvarlığından ayrı olarak Kurul tarafınca izlenebilmektedir.
• Platformlar nezdinde gerçekleştirilecek denetim faaliyetlerine yönelik yetki Kurul’a tanınmaktadır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mali yapıları ve bilgi sistemleri konularındaki bağımsız denetim esaslarının belirlenmesi konusunda Kurul yetkilidir.

IV. Usulsüz işlemler ve hukuka aykırı faaliyetlere yönelik tedbirler, yaptırımlar ve cezai işlemler

• İnternet ortamında işlenen suça konu yayınların içerik veya yer sağlayıcısının belirlenmesinde yaşanan sorunlar nedeniyle içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilecek suçlarda, yurt içi-yurt dışı ayrımının kaldırılmış olmasına uygun olarak, izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin internet aracılığıyla yürütülmesinde de yurt içi-yurt dışı ayrımı kaldırılmaktadır.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının hukuka aykırı faaliyet ve işlemlerinde uygulanacak tedbirler için SPK’nın 96. maddesi kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinde uygulanacak tedbirler için, SPK’nın 99. maddesi; izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinde bulunanların ilan, reklam ve açıklamalarına ilişkin olarak SPK’nın 100. maddesinin birinci fıkrası hükümlerinin uygulanacağı düzenlenerek bahsi geçen işlemlere yönelik tedbirler getirilmiştir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıları hukuka aykırı faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde sorumlu olacakları; platform yönetim kurulu üyelerinin de kusurlarına ve durumun gereklerine göre sorumlu tutulacakları ve şahsi sorumluluk kapsamında zimmet hükümlerine tabi olacakları belirtilmiştir.

V. Kripto varlık alım satım platformlarından yapılacak gelir payı tahsisi

Platformlar’ın her yıl faiz gelirlerinden hariç tüm gelirlerinin %1'i SPK'ye, %1'i ise TÜBİTAK bütçesine gelir olarak kaydedilmektedir.

VI. Süreç

• Düzenleme yürürlüğe girdiği tarihten itibaren kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürütenler, yürürlük tarihinden itibaren, bir ay içinde, Kurulca belirlenecek belgelerle Kurul’a başvuruda bulunacaklardır. Kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürütenler, Kanunun 35/B ve 35/C maddeleri uyarınca çıkarılacak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvuruları yapacaklarını veya müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratmadan üç ay içerisinde tasfiye kararı alçaklarına ve tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerine dair beyan sunmaya zorunludurlar. Kurula yapılan bu başvurular Kurul internet sitesinden ilan edilecektir. Ayrıca, tasfiye olacak kuruluşlar, tasfiye olacaklarını internet sitelerinde duyurur bununla birlikte müşterilerine elektronik posta, kısa mesaj, telefon ve benzeri iletişim araçları ile bildireceklerdir.
• Düzenlemenin yürürlüğe girmesi akabinde faaliyete başlamak isteyenler faaliyetlerine başlamadan önce Kurula başvuruda bulunarak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvuruları yapacaklarını beyan ederler. Kurula yapılan bu başvurular Kurul internet sitesinden ilan edilecektir.
• Platformlar, ikincil düzenlemenin yürürlüğe girmesine kadar Kurul'dan herhangi bir izin almadan faaliyetlerine devam edebileceklerdir. Fakat, ikincil düzenleme yürürlüğe girene kadar yeni bir Platform kurulamayacaktır. Yeni kurulacak Platformlar, ikincil düzenlemelerde belirtilen şartları sağladıktan sonra Kurul'dan izin alarak faaliyetlerine başlayabileceklerdir.
• Teklif’in yasalaşması ve yürürlüğe girmesi tarihinden itibaren, mevcut faaliyet gösteren Platformlar içerisinde belirlenen süre içinde Kurul'a faaliyet izni almak üzere başvurmayanlar, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinde bulunmuş olacaklardır.
• Platformların gelirleri üzerinden Kurul ve TÜBİTAK bütçesine gelir kaydedilmesi uygulaması 2024 yılı gelirleri üzerine 2025 yılında uygulanmaya bu Kanunun 130 maddesi dikkate alınarak başlanır.
• Yurt dışında yerleşik olan Platformlar'ın Türkiye'deki yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerini Yeni Kanun Taslağı'nın yürürlüğe girdiği tarihi takip eden üç ay içerisinde sonlandırmaları gerekmektedir. Aksi takdirde, faaliyetlerinin izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti olarak değerlendirilecektir.
• Son olarak, Kanunun 35/B ve 35/C maddeleri uyarınca çıkarılacak ikincil düzenlemeler maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde yürürlüğe konulacaktır.

VII. Sonuç

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve Platformlar için, önümüzdeki günlerde yasalaşması planlanan kripto varlık yasa tasarısının sunduğu düzenlemeler oldukça geniş bir çerçevede karşımıza çıkmaktadır. İlgili düzenlemeler, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ve platformlarının faaliyetlerini yasal çerçevede sürdürmelerine ve bu konuda ortaya çıkabilecek yasa dışı faaliyetlerin önüne geçmeye odaklanmakla birlikte kripto varlık sektöründeki istikrarı ve güveni artırmayı amaçlamaktadır. Kurulun yetkileri, faaliyet izin süreçleri, izinsiz faaliyetlerin cezaları gibi konular incelikle ele alınmış ve atıflar yapılmıştır.

Ek olarak:

• Son kullanıcılar ve yatırımcılar için vergilendirme uygulanmayacaktır.
• Borsaların elde ettiği kazançlardan vergi kesintisi yapılacaktır.
• Özel cüzdanlar, örneğin Metamask gibi, kullanılabilir olacaktır.
• Düzenleyici kurum olarak Sermaye Piyasası Kurulu (‘’Kurul’’ veya ‘’SPK’’) görevlendirilecek, teknik şartlar ise TÜBİTAK tarafından belirlenecektir.
• Yabancı borsalar, Türkçe dilinde hizmet vermeyeceklerse Türkiye'de tüzel kişilik oluşturarak Türk vatandaşlarına hizmet sunmak zorunda kalacaklardır.
• Borsaların yanı sıra Saklama Hizmeti lisansı da alınabilecektir. Yeni Kanun Taslağı, kripto varlıkları Kanun kapsamında sermaye piyasası araçları ile birlikte ele almaktadır. Ancak, kripto varlıklara sermaye piyasası aracı niteliği kazandırmaz, bunlar için sermaye piyasası araçlarına benzer, yatırımcı odaklı bir sorumluluk rejimi öngörmektedir.
• Yeni Kanun Taslağı, kripto varlıkların izlenmesi için "kapalı devre" yaklaşımını benimsemektedir.

Son olarak, Yeni Kanun Taslağı, Kurul'a ikincil düzenlemeler yapma yetkisi ve bir çok alanda takdir yetkisi vermektedir. Meclise sunulan Yeni Kanun Taslağı yasalaştığı takdirde Kurul'un getireceği ikincil düzenlemeler Türkiye'deki kripto varlık piyasasının şekillenmesinde önemli bir rol oynayacaktır.

Saygılarımızla.
Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.
Erkan Baykuş