ABD’den Dünya Ticaret Örgütü’ne vergi şikayeti

Elif Karaca | 09/07/2018 | (Tüm Yazılar)

Uluslararası ticaret son aylarda çok ciddi restleşmelere sahne oluyor. ABD yönetimi tarafından ilk olarak Mart’ta çelik ve alüminyum ithalatı için açıklanan ek gümrük vergilerinin kapsamı, art arda açıklanan misillemelerle çok sayıda ülke ve ürünün de dahil olmasıyla bambaşka boyutlara ulaştı. ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin, AB, Kanada ve Meksika’ya karşı açıkladığı ek gümrük vergilerini, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu çok sayıda ülkenin misilleme olarak ortaya koydukları önlemler izlemişti. Ancak kendi kararlarına misillemede bulunan diğer ülkelerin hamlelerinden rahatsız olan ABD konuyu Dünya Ticaret Örgütü’ne (WTO) taşıdı. Washington, kendisinin ithal çelik ve alüminyuma ek gümrük vergisi uygulamasına karşılık olarak vergi getiren, Türkiye de dahil çok sayıda ülkeyi WTO’ya şikayet etti.

ABD’nin adımlarına tepki göstererek aynı şekilde ek vergi uygulaması başlatan Çin, Avrupa Birliği (AB), Türkiye, Kanada ve Meksika WTO kurallarını ihlal etmekle suçlanıyor.

ABD yönetiminin açıkladığı ek vergilere karşı önlem alacağını WTO’ya bildiren Türkiye, aralarında pirinç, yaprak tütün, alkollü içecek, binek otomobil, kağıt ve kömürün de bulunduğu ABD'den ithal edilen çeşitli ürünlere 21 Haziran'dan geçerli olmak üzere ek mali yükümlülük uygulanacağını duyurmuştu. AB ülkeleri de ABD'ye tepki olarak viski, yer fıstığı ezmesi, motosiklet ve bazı hazır giyim ürünlerine ek gümrük vergisi uygulaması başlatmıştı.

Korumacılığın yükselişi

Son dönemde yükselen korumacı politikalar esasında 2.Dünya Savaşı sonundan beri görülmüyordu. Dünya ekonomisinde 30’lu yıllarda yaşanan Büyük Buhran’ın uzun sürmesinin nedenlerinden biri olan korumacı ticaret politikalarının terkedilmesinin ardından küresel ekonomik büyümenin yanı sıra toplumların refah seviyesinde de belirgin yükseliş görüldü. Pazarların açılması ve ticaretin serbestleştirilmesiyle birlikte çalışanların gelir düzeyinin yanı sıra tüketicinin tercih özgürlüğü de artmıştı.

Ancak Trump’ın başkan seçilmesiyle küresel ticaret için de farklı bir süreç başlamış oldu. “Önce Amerika” mottosuyla harekete geçen Trump’ın önemli hamlelerinin büyük bölümü vergiyle ilgili oldu. Göreve gelir gelmez önce kurumlar vergisi oranını düşürerek ABD şirketlerinin yurtdışındaki yatırımlarını ülkeye çekmeyi hedefleyen Trump, ardı ardına açıkladığı ek gümrük vergileriyle ülkesinin dış ticaret açığını aşağı çekme çabası içinde.

Uluslararası ticarete uygulanan ek gümrük vergileri bir ülkedeki yerli sanayi için kısa vadede koruma sağlasa da, orta ve uzun vadede tüketici için artan fiyatları, işletmeler açısından da daha zorlu bir rekabet ortamını beraberinde getiriyor. Yurt içinde üretilen ürünlerin tüketimini artırmak için ithal ürünlerin fiyatının ek vergi yoluyla artırılması politikaları, uygulandıkları her dönemde ekonomik büyümenin yavaşlamasıyla sonuçlandı ve analistler mevcut konjonktür için de aynı senaryoya işaret ediyorlar.

EY: Potansiyel müşteri kaybı için önlem alınmalı

EY Global Dolaylı Vergi Hizmetleri Lideri Gijsbert Bulk’a göre, rekabetin zorlaştığı ve belirsizliklerin arttığı bir ortamda faaliyet gösteren işletmelerin müşteri kaybetme olasılığına karşı hazırlık yapmaları gerekiyor. Çünkü Trump “Önce Amerika” planının bir parçası olarak ABD’nin vergi sisteminde gerçekleştirdiği reformun ardından uluslararası ticaret sisteminde de reform yapmakta kararlı görünüyor. Yeni vergilerin ardından ürünlerin sınır kapılarından geçişinde görülebilecek yavaşlamaya bağlı olarak küresel tedarik zincirindeki işleyişin ciddi şekilde sekteye uğrayabileceğine dikkat çeken Bulk, şirketlerin gelişmeleri çok yakından izleyip, vergilendirme alanındaki değişiklikler için profesyonel destek almaları gerektiğini belirtiyor. Bulk dünya genelindeki müşterilerin en büyük endişelerinin jeo-politik ve makroekonomik istikrarsızlıklar olduğunu, yeni ticari engellerin getireceği ek maliyetlerin hafifletilebilmesi için güçlü bir ticaret stratejisi belirlenmesi gerektiğine de dikkat çekiyor. EY Kamu Politikaları Global Başkan Yardımcısı Beth-Brooke Marciniak da benzer endişelerin altını çiziyor. Marciniak, yürürlüğe giren ek gümrük vergilerinin ABD’de 2017 sonunda yasalaşan vergi indirimlerinden elde edilecek faydaların önünü kesebileceği uyarısında bulunuyor.

Küresel büyüme ciddi tehdit altında

ABD’li yatırım bankası JP Morgan ticaret hacminde düşüş, tedarik zincirinde bozulma ve güven kaybı nedeniyle küresel ekonomik büyümenin ciddi şekilde zarar görebileceği uyarısında bulunuyor. Uluslararası Para Fonu (IMF) ise yüzde 3,9 olarak açıklanan 2018 ve 2019’a ilişkin küresel ekonomi büyüme tahminini aşağı çekmese de görünümün giderek bozulduğuna dikkat çekiyor.

Ekonomistlere göre, geçmişteki örneklerine bakıldığında korumacı önlemler orta veya uzun vadede kuşkusuz üretim, gelir düzeyi ve istihdamın azalmasıyla sonuçlanıyor. ABD’de vergi konulu araştırmalar yapan Washington merkezli bir düşünce kuruluşu olan Tax Foundation’ın hesaplamalarına göre, ek vergiler ABD’deki büyümeyi birkaç farklı kanaldan vurabilir.

Veriler endişeleri haklı çıkarmaya başladı

Söz konusu ek vergilere tabi hammaddenin fiyatı artacağından üreticinin maliyeti ve dolayısıyla ürünü satın alan tüketicinin de maliyeti yükseleceğinden hem sermaye sahipleri hem de çalışan kesimin geliri düşecek. Ayrıca ek vergiler nedeniyle enflasyon yükselirken, halkın çalışma isteği işletmelerin ise yatırım yapma isteği azalacak. Buna ek olarak ek vergilerin dolarda yükselişe neden olabileceği de belirtiliyor. Yüksek dolar, ihracatçının malına uluslararası pazarda alıcı bulmasını zorlaştıracağından üretimde düşüş, istihdamda azalma ve ekonomide küçülme görülebilecek.

Dünya Ticaret Örgütü (WTO) de açıkladığı son raporda, 2018 yılına ilişkin küresel ticaret hacminde büyüme beklentisini yüzde 4,4 olarak açıkladı. Ticaret hacmindeki artış geçen yıl yüzde 4,7 olarak gerçekleşmişti. WTO tahminlerine göre, mevcut negatif görünüme bakılırsa bu oran 2019’da yüzde 4’e kadar gerileyebilir.    

WTO’nun küresel ticarete dair bu beklentilerini haklı çıkaran veriler ise çok sayıda ülkenin yanı sıra Türkiye’den de gelmeye başladı. Gümrük Bakanlığı tarafından açıklanan dış ticaret öncü verisine göre Haziran’da ihracat yıllık 1,2 azalırken ithalat yıllık yüzde 3,6 azaldı.

Benzer verilerin yakın zamanda artacağı, ticaret savaşlarının hiçbir zaman kazananı olmadığı ve bütün tarafların çeşitli bedeller ödeyeceği konusunda ise hemen herkes hemfikir.

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.