Page 10 - VGNisan_2023

1. Uygulamada yaşanan sorunlar Gümrük Yönetmeliği’nin 500’üncü maddesine göre gümrük
vergilerinin geri verilmesinde veya kaldırılmasında yetkili olan
Gümrük İdarelerince Gümrük Kanunu’nun 217’nci maddesi idareler, geri verilecek veya kaldırılacak tutara bağlı olarak
kapsamında tesis edilen ve hatalı olarak yükümlüsüne geri gümrük müdürlükleri, Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlükleri
verilen veya kaldırılan gümrük vergilerinin yeniden tahsiline ile Ticaret Bakanlığı olarak sayılmış; 2023 yılı için 1.654.000,00
yönelik işlemler, uygulamada çeşitli sorunlara yol açmaktadır. TL’ye kadar olan geri verme veya kaldırma işlemlerinde gümrük
müdürlüklerinin, 1.654.000,00 TL ile 16.561.000,00 TL
İlk olarak, bu Kanun maddesi kapsamında tesis edilen işlemlerin arasındaki geri verme veya kaldırma işlemlerinde Gümrük ve Dış
şekline ilişkin idari bir düzenleme halihazırda mevcut değildir. Ticaret Bölge Müdürlüklerinin, 16.561.000,00 TL’yi aşan geri
Örneğin, itiraza ilişkin kararlar, geri verme veya kaldırma verme veya kaldırma işlemlerinde ise Ticaret Bakanlığı’nın yetkili
kararları gibi birçok idari işlem için önceden belirlenmiş şekil olduğu düzenlenmiştir.
şartları mevcut olmasına karşın, Kanunun 217’nci maddesindeki
işlemler için belirli bir şekil şartı halihazırda mevcut değildir. Geri verme ve kaldırmaya ilişkin düzenleme bu yönde
Uygulamada gümrük idareleri tarafından gönderilen olmakla birlikte, bu vergilerin hatalı olarak geri verildiği
tebligatlarda geri verme veya kaldırma sürecine yer verdikten veya kaldırıldığından bahisle bu vergilerin yeniden tahsiline
sonra bu işlemlerin hatalı olduğu belirtilip ilgili tutarların iadesi, yönelik işlemler her zaman için gümrük müdürlüklerince ifa
aksi takdirde cebri icra yoluna başvurulacağı ihtar olunmakta, edilmektedir. Hal böyle olunca, yerine göre Ticaret Bakanlığı
hatta kimi zaman Gümrük Kanunu’nun 217’nci maddesine veya Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüklerince tesis edilen
dahi atıf yapılmadığı gibi bu işleme karşı başvurulabilecek yasal kararlar kapsamında geri verilen veya kaldırılan vergilerin
yollara da yer verilmemektedir. hatalı olarak geri verildiği veya kaldırıldığı gerekçesiyle gümrük
müdürlüklerince yeniden tahsiline girişilmesi söz konusu
Böyle olunca, idarelerce tesis edilen bu işlemlerin hukuki niteliği olabilmektedir. Bu durumu İdare Hukuku ilkeleri bağlamında izah
ile sonuçları dikkatlerden kaçabilmekte, kişilerin hukukunu etmek güç görünmektedir.
etkileyen bu kararlara karşı süresi içerisinde yasal yollara
başvurulamama riski ile karşı karşıya kalınmaktadır. Uygulamada yaşanan tüm bu sorunlar, Gümrük Kanunu’nu
uygulamakla yetkili ve görevli olan Ticaret Bakanlığı’nın birtakım
Dahası, zaten uygulamada sıklıkla rastlanmayan bu idari düzenlemeler yapmasını zorunlu kılmaktadır.
kararlara yapılan itirazlar, itiraz mercilerince usulüne uygun
olarak karara bağlanmadığı gibi, itirazın reddi kararına karşı 2. Yeniden tahsil işleminin şartları ve hukuki
açılan davalarda mahkemeler zaman zaman yeniden tahsile niteliği
ilişkin bu işlemlerin ihtar veya bilgilendirme mahiyetindeki
işlemler olduğu, kesin ve yürütülmesi gereken bir idari işlemin Gümrük Kanunu’nun 217’nci maddesinin işlerlik kazanması
bulunmadığı gerekçesiyle açılan davaları incelemeksizin aşamalı 2 koşulun varlığına bağlıdır. İlk koşul olarak, Gümrük
reddetmektedirler. Kanunu’nun 211 ila 214’üncü maddeleri kapsamında
yükümlüsüne geri verilmiş veya kaldırılmış gümrük vergilerinin
Bu incelemeksizin ret kararları üzerine gümrük idarelerince bu varlığı şarttır. Geri verme veya kaldırmanın gerekçesi muhtelif
kez dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu düşüncesiyle olabileceği gibi bu işlemlerin re’sen veya ilgilisinin başvurusu
vade belirleme, ödeme emri, teminatın nakde çevrilmesi gibi üzerine yapılması da mümkündür. Ancak her halükârda geri
6183 sayılı Kanun kapsamında işlem tesisi yoluna gidilmekte, verme veya kaldırma işlemi gümrük idaresinin idari bir kararı
bu kez tahsile ilişkin bu işlemler muhataplarınca dava konusu şeklinde tezahür etmektedir.
yapılmaktadır. Ancak 6183 sayılı Kanun kapsamında tesis edilen
işlemlere karşı açılan davalar tahsil sürecini durdurmadığı için, Kanunun 217’nci maddesinin işlerlik kazanmasının ikinci koşulu
kişiler bu kez cebri icra tazyikiyle karşı karşıya kalmakta, çok ise, bir önceki aşamada tesis edilen geri verme veya kaldırma
kısa süre içerisinde mahkemeden yürütmenin durdurulması işleminin hatalı olmasıdır. İdari işlemler için geçerli olan hukukilik
kararı çıkartılmadığı takdirde bu tutarları ihtirazi kayıtla karinesinin doğal bir sonucu olarak, bir idari işlemin hatalı
ödemekten başka bir çare bulamamaktadırlar. olması demek, bu işlemin hukuka aykırı olması demektir. Bu
manada Kanunda her ne kadar gümrük vergilerinin hatalı olarak
Dahası, 6183 sayılı Kanun kapsamında tesis edilen işlemlere geri verilmesi veya kaldırılmasından bahsedilmekte ise de, bu
karşı açılacak davalarda ileri sürülebilecek itirazlar nispeten ifadeyi hukuken geri verilmemesi veya kaldırılmaması gereken
daha dar kapsamlı olup 6183 kapsamında tesis edilecek işleme gümrük vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılması şeklinde
karşı açılacak davada, gümrük vergilerinin geri verilmesinde anlamak gerekmektedir.
veya kaldırılmasında herhangi bir hata bulunmadığı yönündeki
itirazın dinlenilmeme ihtimali mevcuttur. İdari birer işlem olan geri verme veya kaldırma işlemlerinin
hukuka aykırılığı, diğer tüm idari işlemlerde olduğu gibi, idari
Ayrıca salt İdarece verilen süre içerisinde ödenmeyen vergiler işlemin 5 unsurunda, yani yetki, şekil, sebep, konu ve maksat
için 6183 sayılı Kanun hükümlerine başvurulması, anılan Kanun unsurlarında ortaya çıkabilir. Buna göre gümrük vergilerinin
hükümlerine gidilebilmesi için vergilerin kesinleşmiş olması hatalı geri verilmesi veya kaldırılması halleri şöyle özetlenebilir:
şartını öngören Gümrük Kanunu’nun 201’inci maddesine
uygunluğunu tartışmaya açıktır. • Geri verme veya kaldırma işleminin yetkisiz idare tarafından
tesis edilmesi (örneğin Gümrük ve Dış Ticaret Bölge
Mevcut uygulamadaki bir diğer sorun da Gümrük Kanunu’nun Müdürlüğü’nün veya Ticaret Bakanlığı’nın yetkili olduğu bir
217’nci maddesi kapsamındaki yeniden tahsil işleminin yetkisiz işlemin Gümrük Müdürlüğü’nce tesis edilmesi),
gümrük idarelerince tesis edilmesi halinde ortaya çıkmaktadır.

10