Page 2 - VGEylul_2018
P. 2
Vergide Gündem
Ebru Çakmak
İhracat kontrolleri kapsamında firmalar için
ticaret riskleri
Küreselleşme çağında ülkeler döviz kazandırıcı faaliyetlerde bulunan firmalar için daha
özgür ve kolaylaştırıcı bir ticaret ortamı yaratmanın ülke ekonomisinin güçlenmesi
açısından zorunluluğunu kabul etseler de bazı uluslararası ve ulusal düzenlemeler bu
bakış açısına açık bir şekilde gölge düşürmektedir. Bu düzenlemeleri genel anlamda
kapsayan ihracat kontrolleri, “ülkelerin ulusal güvenlik kaygısıyla oluşturdukları
iç düzenlemeler olmakla birlikte, aynı zamanda uluslararası sorumluluklarının ve
işbirliklerinin de bir gereği olarak dış ticarete konu olan herhangi bir mal, hizmet veya
1
teknolojinin transferinde uygulanan kontroller ” olarak tanımlanmaktadır.
Diğer bir deyişle, ülkeler kendi sınırları dışındaki güvenlik tehditlerini önleyebilmek
adına, herhangi bir eşyanın, hizmetin veya teknolojinin ihracı esnasında, ihraca
konu ürünün uluslararası anlaşmaları ihlal etmediğinin kontrolünü sağlamayı
üstlenmektedirler. Buna göre, tehdit unsuru “kaynak ülke” olarak adlandırılan ihracat
ülkesinde kontrol altına alınmakta; anlaşmaya taraf olmayan üçüncü ülkelere bu tür
ürünlerin ihracı kısıtlanmaktadır.
Bu yazımızın konusunu ise esas olarak Türkiye’deki ihracat kontrol sistemi ile firmaların
karşılaşabileceği riskler ve bu riskleri önleyici tedbirler oluşturmaktadır.
Türkiye’de ihracat kontrol sistemi
İhracat kontrolleri esas olarak kitle imha silahlarının yayılmasını önlemeyi
amaçlamaktadır. Bu tür silahlar, nükleer, biyolojik ve kimyasal silahlardır. Ayrıca, direkt
olarak kitle imha silahı olarak sınıflandırılmasalar da kitle imha silahları ile bu silahların
fırlatma vasıtalarının yapımında kullanılan malzemeler de ihracat kontrollerine tabidir.
Bu tür malzemeler ise “Hassas Malzeme ve Teknoloji” ya da sivil amaçlı kullanımları söz
konusu olduğundan “Çift Kullanımlı Malzeme” olarak adlandırılmaktadır.
1
İhracat kontrollerini zorunlu kılan düzenlemeler ise üç başlık altında toplanmaktadır :
a. Uluslararası Ambargo Kararları
b. Uluslararası Anlaşmalar/Sözleşmeler
c. Çok Taraflı İhracat Kontrol Rejimleri
Türkiye, Uluslararası Ambargo Kararları kapsamında, Birleşmiş Milletler örgütünün bir
üyesi olarak, örgütün aldığı uluslararası ambargo kararlarını uygulamaktadır.
1 İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği. “İhracat Kontrolü Nedir?”.
http://www.ihracatkontrol.org/
2 Eylül 2018