Skip to Content

Toplu ve anonim ülke bazlı raporlama istatistiklerinde sınırlamalar

M. Akif Tunç - Özge Kamci

Ülke bazlı raporlama (CbCR), OECD/G20’nin Matrah Aşındırma ve Kâr Aktarımı (BEPS) Projesi'nin 13. Eylem Planı ile transfer fiyatlandırması alanında yeni bir raporlama sistemi olarak ortaya çıkmıştır. 13. Eylem Planı kapsamında, gelirleri 750 milyon Euro'nun üzerinde olan çok uluslu işletme (ÇUİ) gruplarının, yıllık olarak vergi otoritelerine CbCR’ı teslim etmesi gerekmektedir.

CbCR’ın temel amacı, transfer fiyatlandırması ve diğer BEPS ile ilgili risklerin üst düzey tespiti ve değerlendirilmesinde vergi idarelerini desteklemektir. Üst düzey risk değerlendirmesine yardımcı olmanın yanı sıra, toplanan veriler, BEPS davranışının ekonomik ve istatistiksel analizini desteklemede de önemli bir rol oynayabilir.

2015 yılında, üyeler arasında CBCR'ın halka açık hale getirilmesi konusunda bir fikir birliği sağlanamamıştır. CbCR’lar hassas bilgilerin gizliliğini korumak için kamuya açık şekilde paylaşılmamaktadır. Bunun yerine, ÇUİ'ler CbCR’ı ilgili ülkelerde teslim etmektedir. Birçok hassas veriye de bu şekilde yaklaşıldığı düşünüldüğünde bu yaklaşım tutarlıdır.

BEPS Projesi’nin 11. Eylem Planı kapsamında, yetkililer, ÇUİ'lerin ve BEPS'in devam eden ekonomik ve istatistiksel analizini desteklemek için anonim ve toplu CbCR istatistiklerini düzenli olarak yayınlamayı kabul etmiştir. OECD’nin hazırladığı Kurumlar Vergisi İstatistikleri’nin 2021 yılı baskısı[1], 2017 yılında yaklaşık 6.000 ÇUİ grubu tarafından 38 ülkede teslim edilen CbCR'ları içeren toplu CbCR istatistiklerini yayınlamıştır.

Anonim ve toplu CbCR verileri, mevcut veri kaynaklarına kıyasla ÇUİ'ler ve faaliyetleri hakkında önemli yeni bilgiler sağlamaktadır:

  • CbCR verileri, konsolide finansal tablolar gibi diğer veri kaynaklarında mevcut olandan daha ayrıntılı bilgilerle, ÇUİ'lerin faaliyetleri hakkında küresel bilgi sağlamaktadır.
  • CbCR verileri, ÇUİ’lerin çalışan sayıları, ilişkili ve ilişkisiz kişi gelirleri, vergi öncesi kar/zararları, tahakkuk eden ve ödenen vergiler, sermaye, geçmiş yıl kar/zararları ve maddi duran varlıkları hakkında bilgileri içermektedir.
  • Veriler, ilgili ÇUİ'lerin tüm küresel faaliyetlerini içerdiğinden yurt içi ve yurt dışı faaliyetlerinin ayrı ayrı tanımlanmasına olanak tanır.
  • Ayrıntılı bir coğrafi ayrıştırma sayesinde ÇUİ'lerin yatırım merkezlerindeki ve gelişmekte olan ülkelerdeki faaliyetlerinin analizine olanak tanır.
  • Bilgiler, işletmenin kurulduğu ülke bazında değil, vergisel açıdan mukim olunan ülke bazında rapor edilmektedir.
  • CbCR verileri, ÇUİ'lerin farklı yetki alanlarındaki ana ticari faaliyetleri (örn. üretim, satış vb.) hakkında ülkeler arası bilgi sağlamaktadır.

OECD, anonim ve toplu CbCR bilgilerini yayınlarken CbCR istatistiklerinin verilerin kalitesini etkileyen birtakım sınırlamaları olduğunu da vurgulamaktadır. CbCR istatistiklerinin tüm kullanıcılarının, tanımlanan sınırlamalar ve veri kalitesi sorunlarının ve bunların CbCR'lar kullanılarak yürütülen analizleri etkileme potansiyellerinin farkında olması önemlidir. Bu sınırlamalardan bazıları aşağıda başlıklar altında özetlenmiştir[2]:

Sınırlı bilgi

CbCR istatistikleri, BEPS analizi için faydalı olabilecek bazı bilgileri içermemektedir. Örneğin, CbCR ÇUİ'lerin ortaklık yapısını veya şirket içi işlemlerin ayrıntılarını göstermemektedir. Ayrıca veriler maddi olmayan duran varlıklar (örn. patentler, ticari markalar), borçlar, şirket içi faiz ve royalti ödemeleri veya vergi matrahı gibi öğeler hakkında bilgi içermemektedir.

Kapsanan mali yıllar

Kurumlar Vergisi İstatistikleri'nin ikinci baskısında yayınlanan 2016 yılının anonim ve toplu CbCR verileri, 1 Ocak 2016 ile 1 Temmuz 2016 arasında başlayan mali yıllar için derlenmiştir. 2017 yılı anonim ve toplu CbCR verileri ise 1 Ocak 2017 ile 31 Aralık 2017 arasında sona eren mali yıla aittir. Sonuç olarak, 2016 ve 2017 verileri arasındaki karşılaştırılabilirlik sınırlıdır ve bazı CbCR'lar her iki döneme de dahil edilebilir.

Toplu veriler

CbCR istatistiklerinin derlenmesinde, vergi mükelleflerinin anonimliğinin korunması büyük önem taşımaktadır. Gizliliğin sağlanması önemli olmakla birlikte, verilerin ayrıntılarını azalttığı ve olası aykırı değerlerin etkilerini gizlediği için istatistiklerin toplu olarak sunulması da bir sınırlamadır.

Vergiden muaf olan gruplar

Vergiden muaf ÇUİ grupları ve vergiden muaf olan bir ÇUİ grubu içindeki kuruluşlar, ilgili ülke tarafından özellikle istatistiklerden hariç tutulmadıkları durumlar dışında, genellikle CbCR istatistiklerine dahil edilir. Vergiden muaf kuruluşların ve ÇUİ gruplarının dahil edilmesi, toplu verilerin analizini etkiler çünkü genellikle gelirleri, kârları ve çalışan sayıları bulunurken ödenen veya tahakkuk eden vergileri yoktur. Örneğin, fiili vergi oranlarının hesaplanmasını içeren herhangi bir analiz, ihtiyatla yorumlanmalıdır çünkü vergiden muaf kuruluşların dahil edilmesi yapay olarak düşük fiili vergi oranlarının hesaplanmasına neden olabilir.

Bu sınırlamalardan bazıları yayınlanan kılavuzda tekrar ele alınmıştır ve sıklıkla karşılaşılan hataların minimize edilmesi amacıyla çözüm yolları sunulmuştur. Yukarıda belirtilen sınırlamalara ek olarak, OECD’nin yayınladığı toplu ve anonim verilerden sonuç çıkarmaya çalışırken dikkatli olunmalıdır:

  • BEPS davranışındaki değişiklikler ve potansiyel eğilimler sadece bir yıllık veri ile tespit edilemez.
  • Kısa vadede, 2016 ve 2017 örnekleri arasındaki karşılaştırılabilirlik sınırlıdır (örn. gönüllülükten zorunlu dosyalamaya geçiş ve mali yıl kapsamındaki farklılıklar nedeniyle). Daha uzun vadede kılavuzda yapılan değişiklikler, kârlar gibi bazı değişkenlerin ele alınma şeklinin değişmesine yol açacak ve bu değişkenlerin farklı yıllar için karşılaştırılmasını da sınırlayacaktır.
  • Daha fazla yılı içeren verilerle bile, verileri etkileyen bir dizi başka olay BEPS ile ilgili politikaların etkisinin belirlenmesini zorlaştırabilir (örn. COVID-19 pandemisi ve ABD'nin 2017 Vergi Kesintileri ve İş Kanunu).
  • BEPS kriterlerinin uygulanması zaman alır ve bunların etkileri uygulamadan birkaç yıl sonrasına kadar ortaya çıkmayabilir.

Anonim ve toplu CbCR verilerinin yayınlanması, ÇUİ'ler ve küresel faaliyetleri hakkında önemli ve yeni veri kaynağı sağlamaktadır. ÇUİ'ler raporlamalarının tutarlılığını, ülkeler ise veri toplama uygulamalarının tutarlılığını iyileştirdikçe, daha fazla ülke veri sağladıkça ve veri toplamanın ilk yıllarıyla ilgili sorunlar ele alındıkça bu yeni veri kümesinin kapsamının ve kalitesinin gelecekteki dönemlerde artması beklenmektedir.

Ayrıca, bu veriler BEPS'i ölçmeye ve izlemeye devam etmede ve uluslararası vergi gündemini ilerletmede uluslararası topluluğa daha fazla yardımcı olmak için gelecek yıllarda CbCR verilerini güçlendirme ihtiyacını da vurgulamaktadır.


[1] OECD (2021), Corporate Tax Statistics: Third Edition, OECD, Paris, https://www.oecd.org/tax/tax-policy/corporate-tax-statistics-database.htm.

[2] OECD (2021), Important disclaimer regarding the limitations of the Country-by-Country report statistics, OECD, Paris, https://www.oecd.org/tax/tax-policy/anonymised-and-aggregated-cbcr-statistics-disclaimer.pdf

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.