 | M. Fatih Köprü | 16/04/2024 |
 | Abdulkadir Kahraman | 02/04/2024 |
 | Sercan Bahadır | 28/03/2024 |
 | Hakkı Demirci | 19/03/2024 |
 | Av. Jülide Cevher | 30/10/2023 |
 | Cihan Bilaçlı | 05/05/2023 |
 | A. Feridun Güngör | 22/04/2021 |
 | Carmine Di Sibio: Biden’ın kurumlar vergisi oranını artırmak konusunda dikkatli davranması gerekiyor Elif Karaca | 28/01/2021 |
2003 öncesinde Türkiye’de yaşanan yüksek enflasyon ortamı hem halk hem de işletmeleri olumsuz etkilemiştir. Enflasyonun işletmeler üzerinde yarattığı olumsuzlukları gidermek için vergi mevzuatına bazı müesseseler eklenmiştir. Yeniden değerleme ve enflasyon düzeltmesi uygulamaları bu müesseselerin başında gelir. Yeniden değerleme 1983 - 2003 yılları arasında uygulanmış, enflasyon düzeltmesinin yürürlüğe girmesiyle yürürlükten kaldırılmıştır. Ancak enflasyon düzeltmesi 2004 yılında bir kez uygulanabilmiş, takip eden yıllarda şartlar oluşmadığından düzeltme yapılamamıştır.
Peki sonrasında enflasyon düzeltmesi yapılamayan onyedi yılda Yİ-ÜFE’deki artış en oldu? Ocak 2005 – Ekim 2021 döneminde endeks artışı %580 olarak gerçekleşti. Diğer bir deyişle, yasal kayıtlarda 100.000 TL olarak yer alan taşınmaz düzeltme yapılsa 580.000 TL olarak düzeltilmiş olacaktı.
Bu nedenle, 2018 yılında taşınmazlar için ihtiyari yeniden değerleme %5’lik bir ek vergi ile VUK’nuna geçici 31’inci madde olarak eklendi. Maddede 2021’de yapılan değişiklik ile bu kez %2 ek vergi ile taşınmazlara ilave olarak amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler de yeniden değerlemenin kapsamına alındı.
Enflasyon düzeltmesi yoksa yeniden değerleme imkanı
7338 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununun (“VUK”) mükerrer 298’inci madde başlığı "enflasyon düzeltmesi, yeniden değerleme oranı ve yeniden değerleme" olarak değiştirilerek, maddeye (Ç) fıkrası eklenmek suretiyle yeniden değerleme müessesesi 1.1.2022’den itibaren kalıcı hale getirildi.
Düzenlemeyle, tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri (devamlı olarak enflasyon düzeltmesi yapanlar ile kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler hariç), enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmediği dönemlerin sonunda, bilançolarına dahil bulunan amortismana tabi iktisadi ve bu kıymetler için ayrılmış olup bilançolarının pasifinde izlenen amortisman tutarlarını yeniden değerleyebilecekler.
Ayrıca, VUK’nuna eklenen geçici 32’nci maddeyle mükerrer 298’inci maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerleme yapmayı tercih eden mükellefler, ilk kez yeniden değerleme yapacakları hesap döneminden önceki hesap döneminin sonunda bilançolarına kayıtlı bulunan taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini yeniden değerleyebilecekler. Değerleme tercihinde bulunan mükellefler, değerleme sonucunda kapsama giren iktisadi kıymetlerin değerinde oluşan gelecek değer artışını bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında izleyecekler. Değerleme ile fon hesabında izlenecek değer artış tutarı üzerinden mükellefler %2 vergi hesaplayıp ödeyecekler.
Yeniden değerleme yapan enflasyon düzeltmesi yapacak mı?
Covid-19 pandemisinin bir yansıması olarak küresel arz sıkıntıları yüzünden enflasyon tüm ülkeler için sorun olacağa benziyor. Küresel çapta yaşanan bu realitenin ne kadar kalıcı olacağı ise an itibariyle belirsizliğini koruyor. Türkiye’nin içinde bulunduğu ortam ise daha fazla enflasyon üretiyor. Örneğin bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranlarına bakıldığında Aralık 2020 itibariyle ÜFE’deki yıllık değişim %25,15; Ekim 2021 ÜFE değişimi %46,31 olarak gerçekleşmiştir.
VUK’nun mükerrer 298’inci maddesinin (A) fıkrasının (1) numaralı bendi hükme bağlanan enflasyon düzeltmesi yapılma şartlarına göre, geçici vergi uygulamasında kazançları bilanço esasına göre tespit edilen gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin fiyat endeksindeki artışın, üçer aylık dönemlerin son ayı dahil önceki otuz altı ay için % 100'den ve son on iki ay için % 10'dan fazla olması halinde bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacakları, iki şartın bir arada oluşmaması durumunda söz konusu düzeltme uygulamasına başlanmayacaktır.
Mevcut trende göre Türkiye’de 2021 yıl sonu itibariyle enflasyon düzeltmesi şartları gerçekleşmeyecek. Ancak enflasyondaki mevcut trendin devam edeceğini düşündüğümüzde, 2022’de “enflasyon düzeltmesi şartları” büyük olasılıkla oluşacak (son 3 yıl %100 ve son yıl %10) ve kalıcı olarak yürürlüğe konulan “yeniden değerleme” yapmak isteyenler yapamayacak, yapmış olanlar da enflasyon düzeltmesi yapmaktan muaf olmayacak ve düzeltme yapmak zorunda kalacaklar. Bu yüzden, 2022 yılında enflasyon düzeltmesi yapma olasılığının yüksekliği karşısında mükellefler hazırlıklı olmalı ve VUK geçici 31’inci madde düzenlemesi ile %2 ek vergi ödemek suretiyle mükelleflerin seçimine bırakılan “yeniden değerleme” uygulamasını yapıp yapmama konusu (özellikle mali zararı olan mükellefler) çok dikkatli analiz edilmeli.
Hangi mükellefler ne zaman değerleme yapmalı?
Yukarıda açıklandığı üzere 2018 ve 2021 yıllarında VUK’nun geçici 31’inci maddesi olarak yürürlüğe konulan yeniden değerleme, 31.12.2021’ye kadar uygulanabilecek. Ancak 7338 sayılı Kanun ile VUK’nuna eklenen düzenlemelerle enflasyon düzeltmesi şartları oluşmayan dönemlerde “yeniden değerleme” yapılabilmesi seçimlik hakkı 1.1.2022 sonrasında kalıcı bir düzenleme olarak vergi mevzuatına dahil edildi.
VUK’nun mükerrer 298, geçici 31 ve geçici 32’nci maddelerinin hükümleri dikkate alındığında taşınmazlar ve iktisadi kıymetlerle ilgili alternatifler üç başlık altında toplanabilir:
Şimdi bu alternatiflerin vergisel etkilerine bakalım:
| Yeniden Değerleme | Enflasyon Düzeltmesi
| ||
| Geçici (2021) | Kalıcı (2022 + ) | ||
| Vergi | %2 ek vergi | %2 ek vergi | Ek vergi yok, Genel rejim geçerli |
| Avantaj
| 31 Aralık 2021 tarihine kadar yapılabilmesi, iktisap bedelinde güncelleme/ düzeltme (Amortisman bazındaki artışla ek gider yaratma ve iktisap bedeli artışı) | Enflasyon düzeltme şartları gerçekleşmeyen dönemde yapılabilmesi, iktisap bedelinde güncelleme /düzeltme (Amortisman bazındaki artışla ek gider yaratma ve iktisap bedeli artışı) | Parasal olmayan kıymet değerlerinin güncellenmesi, özkaynakları güçlü olanların lehine bir uygulama olması
|
| Dezavantaj
|
%2 ek vergi (nakit çıkışı), mali zarar durumunda sağlanan faydanın geri dönüşünde gecikme, enflasyon düzeltmesi halinde değerleme iptali | %2 ek vergi (nakit çıkışı), mali zarar durumunda sağlanan faydanın geri dönüşünde gecikme, enflasyon düzeltmesi halinde değerleme iptali | Özkaynak yapısı güçlü olmayanların aktiflerindeki parasal olmayan kıymet düzeltmesi kaynaklı gelir
|
| Kapsamdaki Varlıklar
| Taşınmazlar ve diğer iktisadi kıymetler
| Bilançoya dâhil amortismana tabi iktisadi kıymetler ile taşınmazlar
| Parasal olmayan kıymetler
|
| Değerleme fonu /Pasif kalem enflasyon fark hesapları vergilemesi
| Sermayeye ilave dışında başka hesaba nakil veya işletmeden çekiş vergiye tabi
| Sermayeye ilave dışında başka hesaba nakil veya işletmeden çekiş vergiye tabi
| Sermayeye ilave dışında başka hesaba nakil veya işletmeden çekiş vergiye tabi
|
Enflasyon, paranın satın alma gücünü azaltması nedeniyle mali tabloların gerçek durumu yansıtmamasına neden olmaktadır. Bu nedenle enflasyon düzeltmesi Yİ-ÜFE endeksindeki artış oranında “parasal olmayan” kıymetlerin gerçek değerine getirilmesidir.
Enflasyon düzeltmesi şartlarının gerçekleşmediği dönemlerde “yeniden değerleme” imkânı mükellefler açısından olumlu bir gelişme. Ancak enflasyon düzeltmesi maddesindeki uygulama şartları Cumhurbaşkanı Kararı ile uygulamaya konulabilecekken, “yeniden değerlemenin” kalıcı düzenleme olarak mevzuata dahil edilmesini, enflasyon düzeltmesinin uygulanmasına yönelik irade olarak mı yorumlamalıyız?
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.
Başa Dön