İhracat dövizlerini bozdurma şartı kalktı

M. Fatih Köprü | 28/01/2020 | (Tüm Yazılar)

Çok eski yıllarda ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluydu. 2008 yılında yapılan değişiklikle bu zorunluluk kaldırılmış ve ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştı.

Döviz ihtiyacının karşılanabilmesi ve kur artışının önüne geçilebilmesi için alınan önlemler çerçevesinde, 2018 eylülde bir tebliğle, ihracat bedellerinin yurda getirilmesi ve bir kısmının bankalara satılması konusunda yeniden zorunluluk getirilmişti. Bu kez 2019’un tam son günü yayımlanan bir tebliğle (yeni tebliğ) uygulamada bazı değişiklikler yapıldı. 

Biz de bu hafta, ihracatçı firmalar açısından önem arz eden bu konuyla ilgili, başta uygulama süresi ve ihracat dövizinin bankalara satılma zorunluluğuyla ilgili değişiklikler olmak üzere son gelişmeler üzerinde duracağız.

Getirme şartı devam ediyor

Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilmesi veya getirilmesi gerekiyor. Ancak bedelin getirilme süresinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçmemesi gerektiği de unutulmamalı. Yani, yeni tebliğle bu konuda herhangi bir değişiklik yapılmadı, ihracat bedellerinin 180 gün içerisinde yurda getirilmesi uygulaması devam ediyor.

İhracat bedeli yolcu beraberinde efektif olarak da getirilebiliyor. Ancak bu durumda gümrük idaresine beyan edilmesi gerekiyor.

Malı göndermeden ihracat bedelinin peşin olarak tahsil edilmesi halinde ise ihracatın 24 ay içinde gerçekleştirilmesi zorunluluğu bulunuyor.

Yeni tebliğle, ihracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin vade bitiminden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesi gerektiği yönünde düzenleme yapıldı.

İhracat işlemlerine ilişkin bedellerin hangi ödeme şekilleriyle yurda getirilebileceği tebliğde sayılıyordu. Yeni tebliğle bu ödeme şekillerine “Banka ödeme yükümlülüğü (BPO)” eklendi.

İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas. Ancak döviz üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında farklı bir döviz cinsinin veya Türk parası üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında döviz getirilmesi de mümkün bulunuyor.

Bozdurma şartı kalktı

Eski tebliğde, ihracat bedellerinin en fazla 180 gün içerisinde yurda getirilme şartı yanında, getirilen bu dövizlerin en az yüzde 80’inin bir bankaya satılması zorunluluğu da bulunuyordu. Yeni tebliğ ile 31 Aralık 2019 tarihinden itibaren, getirilen ihracat dövizlerinin bankaya bozdurulma zorunluluğu kaldırıldı.

Uygulama süresiz oldu

Tebliğ 2018 Eylül ayında yayımlandığında, uygulamanın 6 ay süreyle geçerli olduğu belirtiliyordu. Ardından iki kez altışar aylık uzatmalar yapılarak uygulama süresi toplamda 18 aya çıkarılmıştı.

Yeni tebliğle bu uygulamanın geçici süreyle (en son 18 ay) uygulanacağına ilişkin hüküm yürürlükten kaldırıldı. Böylelikle başta döviz bedellerinin en geç 180 gün içerisinde yurda getirilmesi olmak üzere yazımızda özetlediğimiz uygulama sürekli hale gelmiş oldu.

Özellikli durumlarda süre

Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde yurda getirilmesi gerekiyor. Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise fuar, sergi veya haftanın bitimini takip eden 180 gün içinde yurda getirilmesi şartı bulunuyor.

Yurt dışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi halinde, satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunlu. Kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta ise sözleşmede belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde yurda getirilme zorunluluğu bulunuyor.

İhracat bedelinden indirimler

Tebliğde ihracat bedelinden bankalarca mahsup edilebilecek bazı indirimler sayılıyor. Buna göre çeşitli masraflar (navlun, sigorta, komisyon, ardiye, iskonto giderleri gibi) için yapılacak indirimlerin ihracat bedelinden mahsubu talepleri bankalarca incelenip sonuçlandırılacak.

Tebliğde ayrıca dış ticaret mevzuatı hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilen mal ihraç ve ithalinde, tarafların aynı kişiler olması ve ihraç bedellerinin yurda getirilme süresi içinde kalınması kaydıyla, mal ihraç ve ithal bedellerinin bankalarca mahsubuna ilişkin esasların Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirleneceği belirtiliyor.

“İhracat Bedeli Kabul Belgesi”

Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalar tarafından kapatılıyor. Yeni tebliğde bankalarca, söz konusu bedellerin yurda getirildiğine dair “İhracat Bedeli Kabul Belgesi” adında yeni bir belge düzenleneceği belirtiliyor.

Ancak ihracat bedellerinin takip edileceği bilgi sistemi Hazine ve Maliye Bakanlığınca uygulamaya alınana kadar bu belge yerine, bankalarca Döviz Alım Belgesinin kullanılmasına devam edilecek.

Ek süre verilmesi

Tebliğde, süresi içerisinde kapatılmayan ihracat hesaplarıyla ilgili olarak bankalarca, vergi dairelerine yapılacak ihbarların süresi ve usulü ile ihracatçıya verilebilecek ek sürelerle ilgili açıklamalar yer alıyor. Buna göre mücbir sebeplerin varlığı halinde, ilgili Vergi Dairesi Müdürlükleri veya Vergi Dairesi Başkanlıkları tarafından mücbir sebebin devamı müddetince 6’şar aylık dönemler itibarıyla ek süre verilebiliyor.

Yeni tebliğ uyarınca, bu kapsamda verilen 24 aylık ek sürenin sonunda mücbir sebebin devamının belgelenmesi halinde açık ihracat hesabının kapatılmasına ilişkin talepler Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılacak.

Haklı durum

Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin 6 aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri ise Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılıyor.

Yeni tebliğde haklı durumun tanımı yapılıyor. Buna göre mücbir sebep halleri dışında kalan ancak bedel getirme süreleri içerisinde ihracat bedelinin yurda getirilmesine engel olan ve resmi kayıtlarla tevsik edilebilen durumlar haklı durum olarak kabul ediliyor. Bu konu hakkında değerlendirme yapma yetkisi Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerinde.

Terkin

Tebliğde, bankalar veya vergi idaresince terkin edilebilecek tutarlara ilişkin belirlemeler de yer alıyor. Buna göre her bir gümrük beyannamesi itibarıyla;

- 30 bin ABD dolarına kadar noksanlığı olan ihracat hesapları doğrudan bankalarca, ödeme şekline ve toplam beyanname tutarına olan oranına bakılmaksızın,

- Yukarıdaki tutardan yüksek olmakla birlikte 100 bin ABD doları veya eşitini aşmayan, beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca, ödeme şekline bakılmaksızın,

- 200 bin ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, mücbir sebep ve haklı durum halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin yüzde 10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce,

terkin edilmek suretiyle kapatılacak.

Açık bulunan hesaplar

31 Aralık 2019 tarihi itibarıyla açık bulunan ihracat hesapları için hangi düzenlemenin uygulanacağı konusu da önemli. Tebliğde, bu durumdaki ihracat hesapları için yeni tebliğin ihracatçı lehine olan hükümlerinin uygulanacağı belirtiliyor.

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.