Skip to Content
vergiresim

Menkul Kıymet Gelirlerinin Vergilendirilmesi 2022

VIII. Menkul kıymet gelirlerinin vergilendirilmesine ilişkin örnekler

Örnek 1:
Mevduat faizi, tahvil ve hisse senedi satış kazancı ile eurobond kupon faizi

Mükellef (A);

  • 05.09.2022 tarihinde 2 ay vadeli TL cinsinden mevduat yapmıştır. Vade sonunda bu hesabından 9.000 TL faiz geliri elde etmiştir. Banka tarafından söz konusu faiz üzerinden 5752 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (RG: 28.06.2022) kapsamında %5 oranında (450 TL) stopaj yapılmıştır.
  • Çalıştığı banka aracılığıyla 15 Haziran 2021 tarihinde almış olduğu Devlet tahvillerini 2022/Haziran ayında satmıştır. Bu işleme aracılık eden banka tarafından hesaplanan 28.000 TL’lik kazanç üzerinden %10 oranında (2.800 TL) stopaj yapılmıştır. (Söz konusu tahvil 2021 yılında ihraç edilmiştir.)
  • 2022 yılının ilk üç aylık döneminde aracı kurum vasıtasıyla hisse senedi işlemleri gerçekleştirmiştir. Bunun sonucunda bir kısım hisse senedi işlemlerinden 70.000 TL zarar etmiş, diğer hisse senedi işlemlerinden ise 122.000 TL kazanç elde etmiştir. Aracı kurum tarafından bu üç aylık işlemler sonucu ortaya çıkan 52.000 TL net kâr üzerinden vergi kesilmemiştir.
  • 14.01.2004 tarihinde ihraç edilmiş olan, US900123AT75 tanımlı eurobondu 2018 yılında satın almıştır. 14.02.2034 vadeli bu eurobond yılda 2 kez kupon faizi ödemektedir. Bu eurobonddan 17 Şubat 2022 tarihinde 3.000 USD ve 17 Ağustos 2022 tarihinde 3.000 USD olmak üzere toplam 6.000 USD kupon faizi elde etmiştir. (Kuponlara isabet eden prim tutarı olmadığı varsayılmıştır.)

Çözüm

  • 2022 yılında stopaj yolu ile vergilendirilmiş olan mevduat faiz geliri, tutarı ne olursa olsun beyan edilmez.
  • 1 Ocak 2006 tarihinden sonra ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarından elde edilen gelirler (faiz ve alım satım) üzerinden, gelirin sağlanmasına aracılık eden banka ve aracı kurumlar tarafından %10* oranında stopaj yapılmaktadır. Stopaj yoluyla vergilendirilen bu gelirlerin tutarı ne olursa olsun beyan edilmez.

* Bu oran altına dayalı Devlet iç borçlanma senetleri ile 22.12.2021-30.06.2023 tarihleri arasında iktisap edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarından elde edilen gelirler için %0 olarak uygulanmaktadır.

  • 2022 yılında BİST’te gerçekleştirilen hisse senedi işlemlerinden (MKYO hisse senetleri hariç) sağlanan kazançlar %0 oranında stopaja tabidir. Bu kazançlar tutarı ne olursa olsun beyan edilmez.
  • Eurobond kupon faizi:

Döviz cinsinden ihraç edilen eurobondlardan (hangi tarihte ihraç edilmiş olursa olsun), elde edilen kupon faizine (menkul sermaye iradı) enflasyon indirimi uygulanamaz. Kupon faiz geliri, kuponun tahsil edildiği tarihteki T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınarak Türk lirasına çevrilir. Bu şekilde hesaplanan tutar 2022 yılı için 70.000 TL olarak belirlenmiş olan beyan sınırını aştığı takdirde tamamının beyan edilmesi gerekir.

Kupon tarihi

Kupon faizi

MBDA kuru

Kupon faizi

17.02.2022

3.000 USD

13,6154

40.846,20 TL

17.08.2022

3.000 USD

17,9420

53.826,00 TL

Toplam

6.000 USD

 

94.672,20 TL


Mükellef (A) tarafından 2022 yılında elde edilen 94.672,20 TL tutarındaki eurobond kupon faizi 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığından tamamının beyan edilmesi gerekmektedir. Ödenecek vergi hesabı aşağıdaki şekilde olacaktır:

Eurobond kupon faizi (MSİ)

94.672,20 TL

Gelir vergisi matrahı

94.672,20 TL

Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi

70.000 TL için 12.400 TL
(94.672,20 - 70.000) x %27 = 6.661,49 TL

19.061,49 TL


Örnek 2:
Yatırım fonu ve repo geliri ile tahvil alım satım kazancı ve yurt dışı banka mevduat faizi

Mükellef (B);

  • 2022 yılı içinde 4.000 TL tutarında repo geliri elde etmiş, banka tarafından bu gelir üzerinden %15 oranında 600 TL stopaj yapılmıştır.
  • 2022 yılı Ekim-Aralık döneminde iktisap ettiği menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinin aynı dönemde satışından 21.000 TL gelir elde etmiş, çalıştığı banka tarafından bu gelirler üzerinden %0* oranında stopaj yapılmıştır.

* 5752 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (RG: 28.06.2022) kapsamında değişken, karma, eurobond, dış borçlanma, yabancı, serbest fonlar ile unvanında döviz ifadesi geçen yatırım fonlarından elde edilen gelirlerde stopaj oranı %10, bunlar dışındaki fonlardan elde edilen gelirlerde %0’dır.

  • 2021 yılında ihraç edilen Devlet tahvilinden 29 Mayıs 2021 tarihinde alım yapmıştır. Aldığı tahvilin tamamını, 15 Ekim 2022 tarihinde satmıştır. Satışa aracılık eden banka tarafından söz konusu satıştan oluşan 60.000 TL’lik kazanç üzerinden %10* oranında (6.000 TL) stopaj yapılmıştır.

* Bu oran altına dayalı Devlet iç borçlanma senetleri ile 22.12.2021-30.06.2023 tarihleri arasında iktisap edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarından elde edilen gelirler için %0 olarak uygulanmaktadır.

  • Yurt dışındaki bir bankada bulunan hesabının vadesi 08.11.2022 tarihinde dolmuş ve 600 USD faiz geliri elde etmiştir.

Çözüm

  • Repo ve menkul kıymet yatırım fonu gelirleri

2022 yılında stopaj yolu ile vergilendirilmiş olmak koşuluyla; repo gelirleri ile menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinin elden çıkarılmasından (fona iade) sağlanan kazançlar, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir. Bireysel yatırımcılar açısından stopaj nihai vergidir.

  • Devlet tahvili alım satım kazancı

22 Aralık 2021 tarihinden önce iktisap edilen Hazine bonosu ve Devlet tahvillerinden elde edilen alım satım kazançları üzerinden, kazancın sağlanmasına aracılık eden banka ve aracı kurumlar tarafından %10 oranında stopaj yapılmaktadır. (22.12.2021-30.06.2023 tarihleri arasında iktisap edilenlerden %0.) Bu stopaj bireysel yatırımcılar açısından nihai vergi olup, sağlanan gelir ve kazancın ayrıca beyan edilmesine gerek yoktur.

  • Yabancı banka mevduat faiz geliri

Yurt dışı bankalarda ya da Türkiye’deki bankaların yurt dışındaki şubelerinde bulunan döviz veya TL cinsinden mevduat hesaplarından elde edilen faiz gelirleri stopaja tabi değildir. 2022 yılında elde edilen bu gelirlerin 3.800 TL’lik beyan sınırını aşması halinde tamamının yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir.

Yurt dışı banka faiz geliri

600 USD

Merkez Bankası döviz alış kuru (08.11.2022)

18,5833

Yurt dışı banka faiz geliri (600 x 18,5833)

11.149,98 TL


2022 yılında yurt dışı bankalardan elde edilen 11.149,98 TL’lik faiz geliri, 2022 yılında 3.800 TL olarak uygulanan beyan sınırını aştığından, tamamının yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekmektedir.

Yurt dışı banka faiz geliri (Menkul sermaye iradı)

11.149,98 TL

Gelir vergisi matrahı

11.149,98 TL

Hesaplanan (ödenecek) gelir vergisi (%15)

1.672,50 TL


Örnek 3:
Mevduat faizi, repo, hisse senedi satış kazancı ve Devlet tahvili kupon faizi

(C)’nin 2022 yılında elde ettiği gelirler aşağıdaki gibidir.

Mevduat faizi (Stopajlı)

30.000 TL

Repo (Stopajlı)

20.000 TL

Hisse senedi alım satım kazancı

   (Aracı kurum tarafından %0 oranında stopaj yapılmıştır.)

53.000 TL

05.03.2022’de satın alınan Devlet tahvilinden elde edilen kupon faizi

   (Aracı kurum tarafından %0 oranında stopaj yapılmıştır.)

60.000 TL

 

  • (C)'nin repo ve mevduat faiz gelirleri, GVK’nın geçici 67. maddesinin 4. fıkrası hükümlerine göre stopaja tabi tutulduğundan beyan edilmeyecektir.
  • 22.12.2021-30.06.2023 tarihleri arasında iktisap edilen Devlet tahvillerinden tam mükellef gerçek kişilerce elde edilen gelirler üzerinden, banka ve aracı kurumlar tarafından %0* oranında stopaj yapılması gerekmektedir. Stopaj yoluyla vergilendirilen bu gelirler için gelir vergisi beyannamesi verilmesine gerek yoktur. Başka gelirler nedeniyle beyanname verilmiş olsa dahi bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir.

* Bu oran; altına dayalı Devlet iç borçlanma senetleri ile 22.12.2021-30.06.2023 tarihleri arasında iktisap edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarından elde edilen gelirler için %0, diğer Devlet tahvili ve Hazine bonolarından elde edilen gelirler için %10 olarak uygulanmaktadır.

  • Aynı şekilde BİST’te gerçekleştirilen hisse senedi satışından sağlanan kazançlar geçici 67. maddenin 1. fıkrası kapsamında stopaja tabidir. Bu stopajın oranı BKK ile %0 (yatırım ortaklığı hisse senetlerinde %10) olarak belirlenmiştir. Stopaj yoluyla vergilendirilen bu kazançlar için gelir vergisi beyannamesi verilmesine gerek yoktur.

Buna göre (C) tarafından yukarıdaki gelir ve kazançlar dolayısıyla gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.

Örnek 4:
Kira sertifikalarından elde edilen kâr payları

Mükellef (D), tam mükellef bir varlık kiralama şirketi tarafından yurt dışında ihraç edilen ve vadesi 1 yıldan az olan kira sertifikalarından 07.10.2022 tarihinde 8.000 USD brüt kâr payı elde etmiştir. Bu tutar üzerinden işleme aracılık eden banka tarafından %7* oranında (560 USD) tevkifat yapılmış ve net tutar olan 7.440 USD mükellef (D)’nin hesabına yatırılmıştır.

* Tam mükellef bir varlık kiralama şirketi tarafından yurt dışında ihraç edilen kira sertifikalarının; vadesi 1 yıla kadar olanlarından elde edilen kâr payları %7, vadesi 1 yıl ile 3 yıl arası olanlardan elde edilen kâr payları %3 ve vadesi 3 yıl ve daha uzun olanlardan elde edilen kâr payları ise %0 oranında tevkifata tabidir. (842 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı-RG: 21.03.2019)

Çözüm

Kira sertifikasından elde edilen brüt kâr payı

8.000 USD

Merkez Bankası döviz alış kuru (07.10.2022)

18,5589

Kira sertifikasından elde edilen brüt kâr payı

148.471,20 TL


Tam mükellef bir varlık kiralama şirketi tarafından yurt dışında ihraç edilen kira sertifikasından, mükellef (D)’nin 2022 yılında elde ettiği brüt 148.471,20 TL tutarındaki kâr payı geliri, 2022 yılı için belirlenmiş olan 70.000 TL’lik beyan sınırını aştığından tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.

Beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan vergiden, bu gelirler üzerinden tevkif suretiyle ödenmiş olan vergiler de düşülebilmektedir.

Kira sertifikasından elde edilen brüt kâr payı (MSİ)

148.471,20 TL

Gelir vergisi matrahı

148.471,20 TL

Hesaplanan gelir vergisi

70.000 TL için 12.400 TL

(148.471,20 - 70.000) x %27 = 21.187,22 TL

33.587,22 TL

Mahsup edilecek tevkifat (560 USD x 18,5589) (-)

10.392,98 TL

Ödenecek gelir vergisi (33.587,22 - 10.392,98)

23.194,24 TL


Örnek 5:
Menkul sermaye iradı ve kira gelirinin beyanı

Mükellef (E) 2021 yılı başında satın aldığı gayrimenkulü aynı yıl işyeri olarak bir şirkete kiraya vermiş, 2021 yılında elde ettiği kira gelirini beyan ederken “götürü gider” yöntemini kullanmıştır.

2022 yılı için söz konusu iş yerinin kirası aylık brüt 5.000 TL olarak belirlenmiştir. Kiracı 2022 yılında her ayın başında ödemiş olduğu aylık kiralar üzerinden %20 oranında tevkifat (1.000 TL) yaparak 4.000 TL net kira bedelini mal sahibinin hesabına yatırmıştır.

Mükellef (E) ayrıca BİST’te işlem gören hisse senetlerinden 2022 yılı nisan ve mayıs aylarında 72.000 TL net temettü almıştır. Bu tutar, temettü dağıtan kurum tarafından brüt temettü üzerinden %10 oranında gelir vergisi tevkifatı yapıldıktan sonra kalan tutardır. Mükellef (E)’nin beyana tabi başka geliri yoktur.

Çözüm

Beyan edilecek menkul sermaye iradının tespiti

Net temettü tutarından, brüt temettü tutarı aşağıdaki formüle göre hesaplanmaktadır:

 

Net tutar

Brüt tutar =

-----------------------

 

(1 - tevkifat oranı)


Buna göre 72.000 TL’lik net temettünün brüt tutarı, %10’luk tevkifat oranına göre aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:

 

  72.000

72.000

 

Brüt temettü tutarı=

------------- =

---------- =

80.000 TL

 

(1 - 0,10)

  0,90

 

 

Temettü geliri (Brüt)

80.000 TL

İstisna tutar (80.000 / 2) (-)

40.000 TL

İstisna sonrası kalan temettü

40.000 TL


Beyan edilecek gayrimenkul sermaye iradının tespiti

Mükellefler tarafından 2022 yılında elde edilen brüt kira geliri 60.000 TL’dir (5.000 x 12). Gayrimenkul sermaye iratlarının beyanı sırasında götürü gider yönteminin seçilmesi durumunda bu usulden 2 yıl dönülemez. Mükellef (E) 2021 yılında “götürü gider” yöntemini seçmiş olduğundan, 2022 yılında elde ettiği kira gelirini beyan etmesi halinde yine “götürü gider” yöntemini seçmek zorundadır. Buna göre söz konusu gelirin beyan edilmesi durumunda, götürü gider olarak indirebilecek tutar kira gelirinin %15’i olacaktır.

Beyan sınırı ile karşılaştırma

Yıllık brüt işyeri kira geliri (5.000*12) (GMSİ) (1)

60.000 TL

İstisna sonrası kalan brüt temettü (MSİ) (2)

40.000 TL

Beyan sınırı ile karşılaştırılacak toplam gelir (1+2)

100.000 TL


Yukarıdaki hesaplamadan da görüleceği üzere, brüt temettü gelirinin yarısı (40.000 TL) veya brüt işyeri kira geliri (60.000 TL) tek tek bakıldığında 2022 yılı için geçerli olan beyan sınırının (70.000 TL) altında olmasına rağmen, beyan edilip edilmeyeceklerinin tespiti sırasında, bu gelirlerin toplamının dikkate alınması gerekmektedir. Buna göre toplam gelir (100.000 TL), beyan sınırını (70.000 TL) aştığından, bu iki gelirin toplamının beyan edilmesi gerekmektedir.

Beyan edilecek gelir ve ödenecek vergi hesabı

Yıllık brüt işyeri kira geliri

60.000 TL

Götürü gider (60.000 x %15) (-)

9.000 TL

Beyana tabi işyeri kira geliri (GMSİ) (1)

51.000 TL

İstisna sonrası kalan temettü (MSİ) (2)

40.000 TL

Gelir vergisi matrahı (1 + 2)

91.000 TL

Hesaplanan gelir vergisi

70.000 TL için 12.400 TL

(91.000 - 70.000) x %27 = 5.670 TL

18.070 TL

Yıl içerisinde kesinti yoluyla ödenen vergiler (-)

- Temettü geliri üzerinden (80.000 x %10) = 8.000

- İşyeri kira geliri üzerinden (60.000 x %20) = 12.000

20.000 TL

Ödenecek gelir vergisi (18.070 - 20.000)

0 TL

İade alınacak gelir vergisi (20.000 - 18.070)

1.930 TL