Page 8 - EY_vergi_rehberi_2018_6

EY - Vergi Rehberi 2018

Örneğin kurumlar vergisi uygulamasında, kurumların, tam tahakkuk fişi düzenlenir ve bunun bir nüshası mükellefe veyahut
mükellefiyete tabi başka bir kurumun sermayesine katılımlarından beyannameyi mükellef namına vergi dairesine getirene verilir. Bu
elde ettikleri kazançların tamamı; gelir vergisi uygulamasında, suretle vergi tahakkuk etmiş olur. Tahakkuk fişinin mükellefe verilen
binaların mesken olarak kiraya verilmesinden elde edilen gelirlerin nüshası aynı zamanda beyannamenin makbuzu yerine geçer.
her yıl belirlenen bir tutarı; katma değer vergisi uygulamasında,
ihracat teslimleri; özel tüketim vergisi uygulamasında, Kanun’a ekli (I) 1.13 Vergi ziyaı
sayılı listede bulunan malların, petrol arama ve istihsal faaliyetlerinde
kullanılmak üzere bu faaliyetleri yapanlara teslimi, anılan vergilerden Mükellefin veya vergi sorumlusunun, vergilendirme ile ilgili ödevlerini
istisna edilmiştir. zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi sebebiyle,
verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk
1.8 Muafiyet ettirilmesidir.
Vergi kanunlarına göre mükellef sayılan bir gerçek veya tüzel Vergi ziyaının (kaybı) ortaya çıkması halinde, mükellef adına vergi
kişinin, çeşitli ekonomik, sosyal ve siyasal sebeplerle vergi dışı ziyaı cezası kesilir. Böyle durumlarda, verginin sonradan tahakkuk
bırakılmasıdır. Gelir vergisi uygulamasında, belirtilen şartları taşıyan ettirilmesi veya tamamlanması ya da haksız iadenin geri alınması,
esnaf ve çiftçiler, kurumlar vergisi uygulamalarında, Darphane ve ceza uygulanmasına engel değildir.
Damga Matbaası Genel Müdürlüğü, Kanun’la kurulan emekli ve
yardım sandıkları ile sosyal güvenlik kurumları, Kanun’da sayılan 1.14 Vergilerin sınıflandırılması
şartları taşıyan kooperatifler muafiyet uygulamasının örneği olarak
gösterilebilir. 1.14.1 Dolaylı ve dolaysız vergiler
Gerek istisna, gerekse de muafiyet uygulamalarının altında Vergilerin sınıflandırılması konusunda bilinen en yaygın ayrım, dolaylı-
yatan temel gerekçe, o vergi konusunun ya da mükellefin dolaysız vergi ayrımıdır. Bu konuda iki ölçü kullanılmaktadır. Yansıma
vergilendirilmemesinden sağlanacak toplumsal yararın, vergilendirme ölçüsüne göre, vergi yükünün bir başkasına devredilebildiği vergiler,
ile sağlanacak toplumsal yarardan daha fazla olduğu düşüncesidir. dolaylı vergilerdir.

1.9 Beyan Kullanılan bir diğer ölçü de tahakkuk zamanı ölçüsüdür. Daha açık
bir ifade ile vergiyi doğuran olayın meydana geldiği anda tahakkuk
Beyan, mükellef ya da vergi sorumlusunun, vergi kanunlarına göre ettirilebilen vergiler, dolaylı vergiler (katma değer vergisi, özel
hesaplayıp tespit ettiği vergi matrahını, bağlı bulunduğu vergi tüketim vergisi gibi), ettirilemeyen vergiler ise dolaysız vergiler (gelir
dairesine bir beyanname ile bildirmesidir. ve kurumlar vergileri gibi) olarak kabul edilmektedir.
Örneğin Türkiye’de yerleşik bir gerçek kişi, bir takvim yılı içinde, yurt 1.14.2 Kaynaklarına göre vergiler
içi ve dışında elde ettiği kazançların tümü üzerinden gelir vergisi
matrahını hesaplayarak, yıllık gelir vergisi beyannamesi ile Kanun’da Aynı zamanda vergilerin konusunu da oluşturan kaynakları, gelir,
belirtilen süre içinde, bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirmek servet ile mal ve hizmetler üzerinden alınanlar olarak, üç başlık
zorundadır. altında toplamak mümkündür.
1.10 Tarh 1.14.2.1 Gelir üzerinden alınan vergiler
Tarh, vergi tutarının ilgili kanunlarda gösterilen matrah ve nispetler Vergileme sistemimizde, gerçek kişilerin elde ettikleri gelirler gelir
üzerinden, vergi dairesi tarafından hesaplanarak tespit edildiği idari vergisine, kurumların elde ettikleri gelirler ise kurumlar vergisine
bir işlemdir.
tabidir. 2018 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nda vergi gelirlerinin
667,32 Milyar TL olacağı öngörülmektedir. Bu iki verginin toplam
1.11 Tebliğ tutarı 2018 yılı Bütçe Kanunu’nda 197,98 Milyar TL olarak yer
almaktadır. Buna göre belirtilen vergilerin, 2018 toplam vergi gelirleri
Tebliğ, vergilendirmeyle ilgili olup hüküm ifade eden bilumum içerisindeki payı % 29,67 olmaktadır.
vesikalar ve yazıların, yetkili makamlar tarafından mükelleflere,
bunların kanuni temsilcilerine, umumi vekillerine veya vergi cezası 1.14.2.2 Mal ve hizmetler üzerinden alınan vergiler
kesilenlere yazı ile bildirilmesidir.
Harcamaların, kişilerin ödeme güçlerini gösteriyor olması sebebiyle,
Bu belge ve yazılar, adresleri bilinen gerçek ve tüzel kişilere posta mal ve hizmetler de önemli bir vergileme kaynağıdır. Katma değer
vasıtasıyla taahhütlü olarak, adresleri bilinmeyenlere ilan yoluyla vergisi ve özel tüketim vergisi, mal ve hizmetler üzerinden alınan
tebliğ edilir. İlgilinin kabul etmesi şartıyla, tebliğin daire (örneğin vergi vergilerin en büyük kalemini oluşturmaktadır. 2018 Yılı Merkezi
dairesi) ve komisyonda (örneğin uzlaşma komisyonu) yapılması da Yönetim Bütçe Kanunu’nda bu iki verginin toplamı 377,76 Milyar TL
mümkündür.
olarak yer almaktadır. Buna göre söz konusu vergilerin toplam vergi
Maliye Bakanlığının tebliğleri posta yerine memur vasıtasıyla gelirleri içerisindeki payının % 56,61 olması öngörülmektedir.
yaptırma yetkisi de bulunmaktadır. Bunun yanında BSMV, harç ve damga vergilerinin toplam tutarı da
Diğer taraftan Vergi Usul Kanunu uyarınca, tebliğe elverişli elektronik 2018 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nda 57,03 Milyar TL olarak
yer almaktadır. Bu verginin toplam vergi gelirleri içerisindeki payı ise
bir adres vasıtasıyla elektronik ortamda tebligat yapılması da % 8,55 seviyelerindedir.
mümkündür. Elektronik ortamda tebligat, muhatabın elektronik
adresine ulaştığı tarihi izleyen 5. günün sonunda yapılmış kabul
edilmektedir. 1.14.2.3 Mülkiyet üzerinden alınan vergiler
1.12 Tahakkuk Vergi ödeme gücünün bir diğer göstergesi de servetlerdir.
Günümüzde de uygulanmakta olan veraset ve intikal vergisi ile
Tarh ve tebliğ edilen bir verginin, ödenmesi gereken aşamaya motorlu taşıtlar vergisi birer servet vergisidir. 2018 Yılı Merkezi
Yönetim Bütçe Kanunu’nda 14,76 Milyar TL olarak yer alan veraset
gelmesidir. Vergi kanunlarına göre beyan üzerinden alınan vergiler ve intikal vergisi ile motorlu taşıtlar vergisinin, toplam vergi gelirleri
tahakkuk fişi ile tarh ve tahakkuk ettirilir. Vergi dairesince mükellef içerisindeki payının % 2,21 olduğu görülmektedir.
veya vergi sorumlusundan beyannamenin alınması üzerine bir

8