Skip to Content

Türkiye-Avrupa Birliği Katılım Öncesi Yardım Aracı Çerçeve Anlaşması (IPA II)
ve bu anlaşmanın katma değer vergisi açısından değerlendirilmesi

N. Selim Küfrevi

IPA nedir?

Katılım Öncesi Yardım Aracı Çerçeve Anlaşması (IPA), AB'nin Batı Balkanlara ve Türkiye'ye daha verimli kaynak aktarımını sağlamak amacıyla oluşturduğu bir mekanizmadır. Bu mekanizma ile desteklenen projeler, aday ve potansiyel aday ülkelerin AB standartlarına uyumunu destekleyecektir.

Avrupa Birliği'nin aday ve potansiyel aday ülkelere ilişkin mali yardım mekanizması, Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA-Instrument for Pre-Accession Assistance) olarak yeniden düzenlenmiş ve tek bir hukuki çerçeve içerisine dahil edilmiştir. IPA, sadeleştirilmiş tek bir çerçeve ile katılım öncesi ihtiyaçları en etkili olarak karşılayacak şekilde düzenlenmiştir.

IPA prensip olarak önem arz eden ihtiyaçları esas almaktadır. Bu nedenle öncelikler, ilgili birimlerce gerçekleştirilen analizlere göre tespit edilmektedir. Buradaki anahtar öğeler, AB'nin yararlanıcı ülkelerle kurduğu Katılım ve Avrupa Ortaklıkları, Komisyon'un genişleme strateji belgesi ve her ülke hakkında hazırlanan ilerleme raporlarıdır.

Bu kapsamda, Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki mali yardımlar için 11.07.2008 tarihinde IPA Çerçeve Anlaşması imzalanmış ve imzalanan Anlaşmanın onaylanması 5824 sayılı Kanun'la uygun bulunmuştur.

Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA)'nın 2007-2013 yıllarını kapsayan I. dönemi ülkemizin;

  • AB müktesebatına uyum ve uygulamasına yönelik kapasitesinin geliştirilmesi
  • Ekonomik ve sosyal uyuma yönelik kapasitelerinin oluşturulması

hedefleri çerçevesinde yürütülmektedir.

Anılan Anlaşmadaki vergi istisnalarına ilişkin usul ve esaslar, 08.05.2009 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 1 sıra numaralı Türkiye-Avrupa Birliği Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) Çerçeve Anlaşması Genel Tebliği ile belirlenmiştir.

11 Şubat 2015 tarihinde ise Türkiye ile Avrupa Komisyonu arasında "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Tarafından Temsil Edilen Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Komisyonu Arasında Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA II) Çerçevesinde Birlik Tarafından Türkiye Cumhuriyetine Yapılacak Mali Yardımın Uygulanmasına İlişkin Düzenlemeler Hakkında Çerçeve Anlaşma" (IPA II Çerçeve Anlaşması) imzalanmıştır.

Söz konusu anlaşmanın onaylanması 4 Nisan 2015 tarihli ve 6647 sayılı Kanun'la uygun bulunmuş ve 22 Haziran 2015 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.

IPA II nedir?

IPA II anlaşması ile IPA I'in 2007-2013 yıllarını kapsayan ilk döneminde mali yardımların çerçevesini oluşturan beş bileşeni korunarak, 2014-2020 bütçe dönemini kapsayan mali yardımlara yön verecek beş politika alanına dönüştürülmüştür.

Bu beş politika alanı içinde ise çeşitli başlıklar altında sektörler ve alt-sektörler belirlenerek Avrupa Birliği Bakanlığı ile birlikte konuyla ilgili Bakanlıkların sorumluluğuna verilmiştir. İlgili sektör ve alt-sektörler altında yer alan proje faaliyetleri sektör sorumlusu kurumlar (lead institutions) tarafından koordine edilmektedir.

IPA II anlaşması kapsamında yer alan 5 politika alanı aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

1.     AB üyeliğine geçiş süreci ve kapasite geliştirme,

2.     Bölgesel kalkınma

3.     İstihdam, sosyal politika ve insan kaynaklarının geliştirilmesi,

4.     Tarım ve kırsal kalkınma,

5.     Bölgesel ve sınır ötesi işbirliği.

IPA I anlaşması kapsamında Türkiye'nin özellikle doğu bölgesinde birçok proje gerçekleştirilmiştir.

IPA II kapsamında ise doğu bölgesinin yanı sıra Türkiye'nin diğer bölgelerinde de projeler gerçekleştirilecek olup, "tarım ve kırsal kalkınma" ile "bölgesel ve sınır ötesi işbirliği" konularına destek verilmesi planlanmaktadır.

IPA II kapsamında katma değer vergisi istisnası

IPA II Anlaşmasının 28. maddesinde vergiler, gümrük vergileri ve diğer mali harçlara ilişkin kurallar açıklanmakta olup, bir sektörel anlaşmada ya da finansman anlaşmasında aksi belirtilmemek kaydıyla vergiler, gümrük vergileri ve ithalat vergileri ve resimleri ve/veya eş etkiye sahip harçların IPA II kapsamında finanse edilmeyeceği hükmü getirilmiştir.

Mezkur maddenin 2. bendinde ise birlik yüklenicileri (IPA kapsamında gerçekleştirilen projeleri üstlenen firma) tarafından yapılan tüm ithalatların, gümrük vergilerine, ithalat vergilerine, katma değer vergisine (KDV), özel tüketim vergileri ve diğer özel tüketim vergilerine ya da eş etkiye sahip diğer benzer vergi, gümrük vergisi veya harçlara tabi olmaksızın, Türkiye Cumhuriyeti'ne girmesine izin verileceği açıklanmaktadır.

Bu muafiyet, sadece Birlik Sözleşmesi (IPA kapsamında gerçekleştirilen proje adına imzalanan sözleşme) kapsamında Birlik yüklenicileri tarafından tedarik edilen mallar ve/veya verilen hizmetler ve/veya yapılan işlere ilişkin olarak yapılan ithalatlara uygulanmaktadır.

Bu doğrultuda, Maliye Bakanlığı, IPA II Çerçeve Anlaşmasının 28. maddesinde yer alan vergi istisnalarına ilişkin hükümlerin uygulama usul ve esaslarını belirlemek amacıyla 1 sıra numaralı "Türkiye - Avrupa Birliği Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA II) Çerçeve Anlaşması Genel Tebliği"ni hazırlamış ve Tebliğ 13 Şubat 2016 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

Bahse konusu Tebliğ'de özellikle IPA II Çerçeve Anlaşması gereği ortaya çıkacak vergilere ilişkin istisna ve benzeri konular düzenlenmiş bulunmaktadır.

İlgili Tebliğ'de yüklenicilerin, Birlik Sözleşmesi kapsamında sunulan herhangi bir hizmet ve/veya tedarik edilen mal ve/veya yapılan iş için KDV'den muaf tutulacağı ve tedarikçi tarafından yüklenicisine temin edilen mallar veya sunulan hizmetler veya yapılan işlerin de KDV'den istisna tutulacağı açıklanmaktadır. Yükleniciler veya tedarikçi, ödediği KDV'yi, diğer işlemleri için tahsil ettiği KDV'den indirme hakkına sahiptir. Eğer Birlik Yüklenicisi veya tedarikçi bu imkânı kullanamazsa, KDV'nin iadesine ilişkin Türk mevzuatı kapsamında istenen gerekli belgelerle birlikte vergi idaresine yazılı talepte bulunması halinde vergi idaresinden doğrudan KDV iadesi alabilme hakkına sahiptir.

IPA II kapsamında katma değer vergisi istisna sertifikası nedir? Temin etmek için hangi makamlara başvurulur?

IPA II Çerçeve Anlaşması kapsamında KDV istisnasından faydalanmak isteyen Birlik Yüklenicileri, yalnızca KDV İstisna Sertifikasını kullanarak ilgili istisnadan faydalanabilmektedir. Bu doğrultuda, Çerçeve Anlaşması kapsamında KDV istisnasından faydalanmak isteyen birlik yüklenicilerinin "KDV İstisnası Sertifikası" başvurusunda bulunarak ilgili sertifikayı temin etmeleri gerekmektedir.

KDV İstisna Sertifikası almak üzere yüklenicilerinden;

- Vergi Dairesi Başkanlığı Kurulu olan illerde bulunanlardan imzaladıkları Birlik Sözleşmesinde kendisine ayrılan bütçe payı 4 (dört) milyon TL'den;

  • az olanlar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı'na,
  • fazla olanlar ise Gelir İdaresi Başkanlığı'na

başvuracaklardır.

- Vergi Dairesi Başkanlığı kurulu olan illerde bulunmayanlar ise Birlik Sözleşmesinde kendisine ayrılan bütçe payı 2 (iki) milyon TL'den;

  • az olanlar o ildeki Defterdarlık Gelir Müdürlüğüne,
  • fazla olanlar ise Gelir İdaresi Başkanlığı'na

başvuracaklardır.

Katma değer vergisi istisna sertifikası başvurusunda ibraz edilmesi gereken belgeler nelerdir?

Tebliğ'in "3-Tanımlar" bölümünde belirtilen "Birlik Yüklenicisi" ile kanuni ve iş merkezi Türkiye'de kurulu bulunmayan Birlik Yüklenicilerinin Türkiye'de kurulu bulunan şubelerine, başvurularının ilgili makamca uygun bulunması halinde "KDV İstisna Sertifikası" verilebilir.

"KDV İstisnası Sertifikası" başvurusunda bulunmak isteyen Birlik Yüklenicilerinin;

- Başvuru talep dilekçesi

- Sözleşme ve ekleri

- Bilgi formunun aslını

ibraz etmeleri gerekmektedir.

Sözleşme Makamları, Bilgi Formunu imzalamakla, Bilgi Formunda bilgileri yer alan Birlik Sözleşmesinin IPA II Çerçeve Anlaşması kapsamında olduğunu teyit etmiş ve Bilgi Formundaki tüm bilgilerin doğruluğunu kabul etmiş sayılmaktadır.

KDV İstisna Sertifikası başvurusunda bulunan Birlik Yüklenicisinin başvurusu, belgelerinin eksik olması durumunda dahi kabul edilecektir. Ancak bu eksiklikler, yetkili başvuru makamının resmî kayıtlarına giriş tarihinden itibaren 10 gün içinde yazılı olarak Birlik Yüklenicisine bildirilecektir. Başvurunun ret olunması halinde ret nedenleri yazı ile bildirilecektir.

Başvurusu uygun bulunan Birlik Sözleşmesindeki süresi bitmemiş Birlik Yüklenicisine, IPA II Çerçeve Anlaşmasında belirlenen vergi istisnalarından bu Tebliğle belirlenen usul ve esaslar dâhilinde yararlanabileceğine dair resmi yazı ve ilgili bütçe payı ve süreler ile sınırlı olmak üzere KDV İstisna Sertifikası verilecektir.

KDV istisna sertifikasından faydalanma şartları nelerdir?

Birlik Yüklenicisi, Çerçeve Anlaşması kapsamında sahip olduğu KDV İstisna Sertifikasının kullanımında gerçekleştirilen harcama miktarlarına göre çeşitli esaslara dikkat etmelidir.

Birlik Yüklenicisi, Birlik Sözleşmesi kapsamında, temin edeceği mal, hizmet ve işler için tedarikçinin düzenlediği fatura bedeli (KDV Hariç) 3.500 TL'nin üstünde ise öncelikle tedarikçi ile "tedarik sözleşmesi" yapmalıdır. Söz konusu tedarik sözleşmesinin, sözleşmeye konu mal, hizmet ve işlerin Birlik Sözleşmesi kapsamında olduğunun hibe yararlanıcısı tarafından "Bu tedarik sözleşmesi ………. tarih ve ……..…. sayılı Birlik Sözleşmesine dayanılarak yapılmıştır." şeklinde şerhi düşülmelidir.

Tedarikçi ancak, hibe yararlanıcısı tarafından onaylanmış Birlik Yüklenicisi ile yaptığı tedarik sözleşmesinin ve Birlik Yüklenicisinde yer alan KDV İstisna Sertifikasının kendisine ibraz edilmesi halinde, söz konusu tedarik sözleşmesi ve sertifikasının birer örneğini almak ve düzenlediği fatura ve benzeri evrakta "5824 sayılı Kanun'la onaylanması uygun bulunan IPA Çerçeve Anlaşması'nın 26/2. maddesi gereğince, ……….. sayılı Birlik Sözleşmesi kapsamında KDV hesaplanmamıştır" şeklinde atıf yapmak suretiyle KDV hesaplamayacaktır.

Birlik Yüklenicisi tarafından Birlik Sözleşmesi kapsamında temin edeceği mal, hizmet ve işler için tedarikçinin düzenlediği fatura bedeli (KDV Hariç) 3.500 TL'nin altında ise tedarikçi ile tedarik sözleşmesi yapmak ve hibe yararlanıcısına onaylatmak şartı aranmamaktadır. KDV İstisna Sertifikasının örneğinin ibrazı ile KDV istisnası kendiliğinden uygulanabilmektedir.

Ancak bu işlemlerde de, KDV'siz mal teslimi, hizmet ifası veya iş yapan tedarikçi, kendilerine ibraz edilen sertifikanın bir örneğini muhafaza edip ve düzenleyeceği fatura ve benzeri evrakta "5824 sayılı Kanun'la onaylanması uygun bulunan IPA Çerçeve Anlaşması'nın 26/2. maddesi gereğince, ……….. sayılı Birlik Sözleşmesi kapsamında KDV hesaplanmamıştır" şeklinde atıf yapmalıdır.

IPA II kapsamında KDV'siz teslimlere ilişkin KDV iadesi hakkı var mı?

IPA II Çerçeve Anlaşması kapsamında bir Birlik Yüklenicisine mal teslim eden veya hizmet sunan veya iş yapan herhangi bir tedarikçi, Tebliğ'de öngörüldüğü şekilde KDV'den istisna olarak teslim edilen mallar veya sunulan hizmetler veya yapılan işlerle ilgili olarak yüklendiği KDV'yi diğer işlemleri için tahsil ettiği KDV'den indirme hakkına sahiptir.

Bu düzenleme tam istisna mahiyetinde olduğundan istisna kapsamına giren teslim ve hizmetler veya yapılan işler dolayısıyla yüklenilen vergiler, indirim yoluyla telafi edilememeleri halinde, Birlik Yüklenicisine ve/veya Tedarikçiye nakden veya mahsuben iade edilebilecektir.

Yazımızın bu bölümünde IPA I ve IPA II anlaşmalarından kısaca bahsedilmiş ve anlaşma kapsamında gerçekleştirilecek projelere ilişkin sağlanan katma değer vergisi istisnası uygulaması, şartları ve iade hakkına değinilmiştir. Yayımlanacak ikinci bölümünde ise anlaşma kapsamında gerçekleştirilecek projelere ilişkin sağlanan özel tüketim vergisi (ÖTV) istisnası uygulaması ve şartlarından bahsedilecektir. 

 

 

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.'ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.