Skip to Content

Dış ticarette yeni bir korumacılık yöntemi: İlave gümrük vergisi

Sercan Bahadır

2014 yılının sonlarında 2015-2017 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program (OVP) açıklanmıştı ve özellikle OVP'de cari işlemler açığının azaltılması için ithalata olan bağımlılığın azaltılması hedef olarak belirlenmişti. O dönemde bu bakış açısı "ithalatta koruma önlemleri artıyor mu" sorusunu akla getiriyordu. Son 6 aylık döneme baktığımızda anti-damping vergileri,  ithalatta gözetim uygulamaları ve ilave gümrük vergilerinde ciddi bir artışın olduğunu görüyoruz. Bu da OVP çerçevesinde dış ticaret işlemlerimizde yerel üreticiyi korumak için ithalatta korumacılığın arttığına ve daha daartacağına ilişkin öngörüyü doğrular nitelikte.

Yerel üreticileri korumak için, dünya ticaretinde kabul görmüş "tarife" (gümrük vergisi oranı artışı) ve "tarife dışı engeller" (kırtasiye artışı gibi) mevcuttur. Bu uygulamada amaç, bu engeller vasıtasıyla ithalatın pahalılaştırılarak talebin ithal  mallardan yerli mallara doğru kaydırılmasını sağlamaktır. Bu kapsamda dış ticaret terminolojisinde genel kabul görmüş en bilinen yöntemler anti-damping vergileri, kota ve ithalatta kırtasiye uygulamalarıdır. Ancak son zamanlarda "ilave gümrük vergisi" (İGV) olarak adlandırılan bize özgü bir korumacılık yöntemi kullanılıyor.

İlave gümrük vergisi (İGV) nedir?

İlave gümrük vergileri, 474 sayılı Gümrük Giriş Tarifesi Cetveli Hakkındaki Kanunun 2 nci maddesine dayanılarak Bakanlar Kurulu Kararı ile düzenlenmektedir. Bu düzenleme ile Bakanlar Kurulu gümrük giriş tarife cetvelinde yer alan gümrük vergilerini % 50'ye kadar arttırma yetkisini Bakanlar Kuruluna vermiştir. Bakanlar Kurulu bu yetkisini kullanarak ithalat rejim kararında yapmış olduğu değişiklikler ile ilave gümrük vergisini bir "gümrük vergisi" olarak ihdas etmektedir.

Dış ticaret işlemlerinde yerel üreticileri korumak için getirilen bu ilave gümrük vergileri gümrük idaresi tarafından tarh, tahakkuk, tebliğ ve tahsil edildiği için bir ithalat vergisi olarak tanımlanmaktadır.  İthalat vergilerinin usul ve esasları 4458 sayılı Gümrük Kanunu'na göre belirlenmektedir. Matrahın belirlenmesi, verginin hesaplanması, itiraz, ceza ve uzlaşma gibi konularda Gümrük Kanunu çerçevesinde işlem tesis edilmesi gerekmektedir.

Avrupa Birliği ürünlerine İGV uygulanmıyor

İGV'ler ürün ve ülke bazında belirlenmektedir. İGV'ye ilişkin Bakanlar Kurulu Kararlarında hangi ürünlere hangi oranda ilavegümrük vergisi alınacağı belirlenmektedir. Şu ana kadar yayınlanan İGV'lerin ortak özelliği, çapraz menşe kümülasyon sistemine dahil olan ülkeler menşeli eşyaların, Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye'nin taraf olduğu serbest ticaret anlaşmaları çerçevesinde ithal edilmesi ve eşyaların tercihli menşelerinin (çapraz kümülasyon olan) tevsiki halinde ilave gümrük vergisinin alınmayacak olmasıdır.

Ancak, AB'den A.TR Dolaşım Belgesi ile ithal edilen (serbest dolaşımda olan) eşyalar, başka ülke menşeli ise İGV tahsili yapılmaktadır. Bu nedenle gümrük idareleri, bu kapsamdaki eşyanın menşe bilgilerini aramaktadır. Örneğin, Çin Halk Cumhuriyeti menşeli bir ürün Hollanda'dan A.TR eşliğinde ülkemize ithal ediliyor ise İGV alınmaktadır. Buradaki ana gerekçenin ise, ülkemize ithal edilecek ürünün doğrudan ülkemizde serbest dolaşıma giriş işleminin yerine getirilmesinin beklenmesidir. Çünkü A.TR ile ithal edildiğinde bu gümrük vergisi A.TR tanzim edilen ülkede (örneğimizde Hollanda) tahsil edilmektedir.  Eşya AB'de serbest dolaşımda girdiği için (gümrük birliği anlaşmamız gereği) bu gümrük vergisi ülkemizde alınamamaktadır. Sonuçta doğrudan ülkemize ithal edilecek ürünün gümrük vergisi AB tarafından tahsil edilmiş olmaktadır.

Cep telefonuna da İGV gelmesi bekleniyor.

Son 6 ayda yayınlanan ilave gümrük vergileri:  

Yayımlanma Tarihi

Eşya

İGV Oranı

06.02.1015

Bazı adi metallerden aletler, bıçakcı eşyası ve sofra takımları ile bunlara ait aksam ve parçalar

%25

18.02.2015

Bazı halı ve kilimler

%45 ila %50

23.05.2015

Mobilya ve yatak takımı ile bunlara ait aksam ve parçalar

%50-%25

30.05.2015

Bazı mensucat ve tekstil ürünleri

Min 1,25$-Maks 4,25$ ile Min 5,50$-Maks 20$

07.06.2015

Bazı elektrikli cihazlar ile bunlara ait aksam ve parçalar

%30-%10

07.06.2015

Bazı aydınlatma cihazları

%20

20.06.2015

Çanta, kılıf ve bazı mahfazalar

%30


Tablodan da görüleceği üzere,  ülkemizde üretilebilen ürünlere yönelik bir ilave gümrük vergisi getirilmiştir. Ancak tekstil, ayakkabı ve mobilya sektöründe yakın zamanda uygulamaya konulan yeni önlemler ithalat maliyetlerini arttırarak bu sektördeki ithalatı kısmaya yöneliktir. Dış ticaret yapımız dikkate alındığında toplam ithalatın içinde hammadde, ara malı ve yatırım malının payının % 85;tüketim malının payı ise % 12'dir. Bu nedenle, İGV ile sağlanan ithal ürün maliyetinin artışının üretime, ihracata ve istihdama da olumsuz etkisinin olabileceğine dikkat edilmesi gerektiği kanaatindeyiz.

 

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.'ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.