 | M. Fatih Köprü | 16/04/2024 |
 | Abdulkadir Kahraman | 02/04/2024 |
 | Sercan Bahadır | 28/03/2024 |
 | Hakkı Demirci | 19/03/2024 |
 | Av. Jülide Cevher | 30/10/2023 |
 | Cihan Bilaçlı | 05/05/2023 |
 | A. Feridun Güngör | 22/04/2021 |
 | Carmine Di Sibio: Biden’ın kurumlar vergisi oranını artırmak konusunda dikkatli davranması gerekiyor Elif Karaca | 28/01/2021 |
Bütçenin hazırlık süreci Orta Vadeli Program (OVP) ile başlıyor. 2016 bütçe sürecini başlatan, yönlendiren, tüm kamu kesimi için esas alınacak temel makroekonomik büyüklükleri tespit eden ve 2016-2018 dönemini kapsayan temel belge niteliğindeki OVP geçtiğimiz Ekim ayında yayımlanmıştı. Bu program çerçevesinde hazırlanan 2016 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı da TBMM’ye gönderilmişti. Ancak 1 Kasım’daki ikinci genel seçim nedeniyle bu tasarı Mecliste görüşülemediği için yasalaşamadı.
Genel seçimin ardından bütçe hazırlanabilmesi için yeterli süre kalmadığından ilk defa “geçici bütçe” ile tanıştık. Aralık sonuna doğru yayımlanan geçici bütçe yasası 1 Ocak’ta yürürlüğe girdi. Üç aylık bir süre için hazırlanmıştı. 2016 bütçesinin yürürlüğe girmesiyle sona erecek ve o tarihe kadar yapılan harcamalar ile tahsil olunan gelirler 2016 bütçesine dahil edilecek.
Yeni 2016 bütçesinden önce buna baz olan OVP’nin güncellenmesi ihtiyacı da doğdu. Nitekim 11 Ocak’ta yayımlanan OVP’de ülkemizin önümüzdeki 3 yılına ilişkin beklenti ve tahminlerde revizeler yapıldığı görülüyor.
Revize program kapsamında hazırlanan 2016 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı da 15 Ocak’ta Meclis Başkanlığına sunuldu. Maliye Bakanı Naci Ağbal tasarı ile ilgili olarak 20 Ocak Çarşamba günü Plan ve Bütçe Komisyonunda bir sunum yaparak yeni bütçeyle ilgili bilgileri paylaştı.
Bundan sonra ne olacak? Komisyondaki görüşmelerin 25 Ocak Pazartesi günü başlayıp 13 Şubat’a kadar sürmesi planlanıyor. Komisyonun ardından Genel Kurula gelecek olan 2016 bütçe yasa tasarısı, görüşmelerin ardından yasalaşıp resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girecek.
Bu yazımızda; 2016-2018 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program, 2015 Yıllık Ekonomik Raporu ve 2016 bütçe yasa tasarısıyla ilgili Maliye Bakanının açıklamaları çerçevesinde, Türkiye ve dünya ekonomisindeki gelişmeler, 2015 yılı bütçe gerçekleşmeleri ve 2016 yılı bütçesindeki gelir ve gider kalemleri hakkında özet bilgiler vereceğiz.
Ekonomik büyüklükler
2016-2018 dönemini kapsayana revize OVP’de yer alan ve 2016 yılı merkezi yönetim bütçesinin hazırlanmasında baz alınan temel ekonomik büyüklükler, 2015 yılsonu gerçekleşme tahminleriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda yer alıyor:
|
| 2015 Yılsonu Gerçekleşme Tahmini | OVP (2016) |
| GSYH (Milyar TL) | 1.963 | 2.207 |
| Büyüme Oranı (%) | 4,0 | 4,5 |
| Kişi Başı Milli Gelir (ABD Doları) | 9.286 | 9.364 |
| TÜFE Yılsonu (%) | 8,8 | 7,5 |
| İşsizlik Oranı (%) | 10,2 | 10,2 |
| İhracat (FOB-Milyar Dolar) | 143,9 | 155,5 |
| İthalat (CIF-Milyar Dolar) | 207,1 | 210,7 |
Büyüme
Orta vadeli program, dünya ve Türkiye ekonomisindeki gelişmelerle başlıyor. Buna göre küresel ekonomi, gelişmiş ekonomilerdeki zayıf toparlanma ve gelişmekte olan ekonomilerdeki yavaşlamayla birlikte ılımlı seyretmektedir. 2015 yılında dünya büyümesinde önemli bir artış beklenmemesinde; başta Çin olmak üzere birçok gelişmekte olan ekonominin yavaşlaması, yılın ilk yarısında ABD’nin bazı temel ekonomik göstergelerindeki bozulmalar, yavaşlayan küresel ticaret hacmi, makroekonomik belirsizlikler ve artan jeopolitik riskler etkili olmuştur.
Programda, IMF verilerine göre 2014 yılında yüzde 3,4 oranında büyüyen dünya ekonomisinin, 2015 yılında yüzde 3,1, 2016 yılında ise yüzde 3,6 oranında büyümesinin beklendiği belirtiliyor.
İMF verilerine göre ülke grupları itibarıyla büyüme oranları aşağıdaki, tabloda yer alıyor:
|
| 2014 | 2015 | 2016 |
| Dünya | 3,4 | 3,1 | 3,6 |
| Gelişmiş ülkeler | 1,8 | 2,0 | 2,2 |
| Gelişmekte olan ülkeler | 4,6 | 4,0 | 4,5 |
Türkiye ekonomisindeki büyüme ise 2014 yılında piyasa beklentilerinin biraz üzerinde yüzde 2,9 oranında gerçekleşmiştir. OVP’de büyümenin 2015 yılında yüzde 4, 2016 yılında ise yüzde 4,5 (gelişmekte olan ülkelerle aynı) olarak gerçekleşmesinin beklendiği belirtiliyor.
Enflasyon
Yıllık Ekonomik Raporda yine IMF verilerine göre 2014 yılında yüzde 3,2 olan küresel enflasyonun, 2015 yılında yüzde 3,6, 2016’da ise yüzde 3,5 olmasının beklendiği belirtiliyor. Gelişmiş ekonomilerde ise enflasyon düşük seyretmektedir. Bu ülke grubunda 2014 yılında yüzde 0,7 olan enflasyonun 2015 yılında yüzde 0,8, 2016’da ise yüzde 1,4’e yükselmesi bekleniyor.
Gelişmekte olan ülkelerde para birimlerinin değer kaybı enflasyonu yukarı çekerken düşük emtia fiyatları ve zayıf iç talep aşağı çekmektedir. 2014 yılında yüzde 5,1 olan enflasyonun 2015 yılında yüzde 5,7, 2016’da ise yüzde 5 olarak gerçekleşmesi bekleniyor.
Türkiye’de ise 2014 yılında gerçekleşen enflasyon (TÜFE) yüzde 8,2’dir. OVP ve Yıllık Ekonomik Raporda 2015 yılsonu gerçekleşme tahmini yüzde 8,8 olarak yer alıyor. TÜİK verilerine göre 2015 Aralık itibarıyla yıllık değişim (bir önceki yılın aynı ayına göre) yüzde 8,81 olarak gerçekleşti. Orta vadeli programda 2016’da ise enflasyonun yüzde 7,5 olmasının beklendiği belirtiliyor.
Bütçe büyüklükleri
Aşağıdaki tabloda 2016 yılı bütçe büyüklükleri, 2014 ve 2015 yılsonu gerçekleşmeleriyle karşılaştırmalı olarak yer alıyor (Milyar TL):
|
| 2014 Gerçekleşme | 2015 Yılsonu Gerçekleşme | 2016 Bütçe |
| Bütçe Giderleri | 448,8 | 506,0 | 570,5 |
| - Faiz Hariç Harcamalar | 398,8 | 453,0 | 514,5 |
| - Faiz Giderleri | 49,9 | 53,0 | 56,0 |
| Bütçe Gelirleri | 425,4 | 483,4 | 540,8 |
| - Vergi Gelirleri* | 352,5 | 407,5 | 459,2 |
| - Diğer Gelirler | 72,9 | 75,9 | 81,7 |
| Bütçe Dengesi | -23,4 | -22,6 | -29,7 |
| Faiz Dışı Denge | 26,5 | 30,4 | 26,3 |
* Red ve iadeler düşüldükten sonraki net tutarlardır.
Tablodan, 2015 yılsonu gerçekleşme tahminlerine göre 2016 yılında bütçe giderlerinin yüzde 12,7, bütçe gelirlerinin yüzde 11,9 oranında, gelirler içerisinde en büyük paya sahip olan vergi gelirlerinin ise yüzde 12,7 oranında artacağı anlaşılıyor.
Vergiler
2015 yılına ilişkin kesinleşen vergi tutarları Bakanlık tarafından bir rapor ile açıklandı. Maliye Bakanı ise yaptığı bütçe sunuş konuşmasında, 2016 bütçe yasa tasarısındaki vergi tutarlarına yer verdi. Aşağıdaki tabloda bu tutarların 2014 ve 2015 yılsonu gerçekleşmeleriyle karşılaştırılması dikkatinize sunuluyor (Milyar TL):
| Vergi türü | 2014 Yılsonu Gerçekleşme | 2015 Yılsonu Gerçekleşme | 2016 Bütçe |
| Gelir vergisi | 73,90 | 85,75 | 98,9 |
| Kurumlar vergisi | 32,30 | 33,39 | 36,8 |
| Dâhilde alınan KDV | 38,12 | 46,42 | 51,2 |
| İthalde alınan KDV | 64,41 | 74,38 | 86,9 |
| Özel tüketim vergisi | 91,09 | 105,90 | 116,3 |
| Harçlar | 14,51 | 16,97 | 18,9 |
| Damga vergisi | 10,33 | 12,04 | 13,7 |
| BSMV | 7,49 | 9,17 | 10,5 |
| Motorlu taşıtlar vergisi | 7,79 | 8,95 | 9,9 |
| Diğer vergiler (VİV, ÖİV, gümrük vergileri gibi) | 12,57 | 14,50 | 16,1 |
| Toplam | 352,51 | 407,47 | 459,2 |
2014 yılında 352,51 milyar lira olarak gerçekleşen vergi gelirlerine göre, 407,47 milyar liralık 2015 vergi gelirleri yaklaşık 55 milyar liralık bir artışa (yüzde 15,6) tekabül ediyor.
Orta vadeli program ve Maliye Bakanının sunumunda 2016 bütçe tasarısında 459,2 milyar liralık vergi gelirinin elde edileceği belirtiliyor. Bu tutarın 2015 gerçekleşmeleriyle karşılaştırılması durumunda 51,7 milyar liralık (yüzde 12,7) bir artış öngörüldüğü göze çarpıyor.
KDV, ÖTV yine önde
Gelir ve kurumlar vergisi gibi gelir üzerinden alınan vergilerin toplam vergi gelirleri içerisindeki payı her yıl olduğu gibi 2016 bütçesinde de oldukça düşük. Yüzde 29’un biraz üzerinde. Geçen yılın bütçesinde de yaklaşık bu orandaydı.
Dolaylı vergilerden sadece KDV ve ÖTV’nin ise toplam vergi gelirleri içindeki payı yüzde 55,4’e ulaşıyor. Bu tablonun terse çevrilebilmesinin, yani gelir üzerinden alınan vergilerin bütçe içerisindeki payın artırılmasının yolunun, kayıt dışı ekonomiyle etkin mücadeleden geçtiğinin unutulmaması gerekiyor.
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.
Başa Dön